Làm thế nào để tránh phải kết hôn

 

LÀM THẾ NÀO ĐỂ TRÁNH PHẢI KẾT HỖN

Stephen Leacock

( 1869 - 1944 )

 

Stephen Butler Leacock sinh ra ở Anh và chuyển đến Canada khi ông sáu tuổi. Ông trở thành một nhà giáo, nhà khoa học chính trị, nhà văn và cây hài người Canada.

Dù không còn được biết đến rộng rãi trong thời hiện đại, nhưng vào đầu những năm 1900, Leacock là nhà văn hài nổi tiếng nhất trong thế giới nói tiếng Anh. Có thời điểm, người ta từng nói rằng “nhiều người biết đến Stephen Leacock hơn là biết đến Canada”. Một nguồn tin cho rằng trong khoảng thời gian từ năm 1910 đến 1925, Leacock là tác giả có lượng người đọc lớn nhất trong toàn thế giới nói tiếng Anh.

Tài dí dỏm và óc hài hước của Leacock không dễ gì coi thường. Một nhà phê bình từng viết:

“Rốt cuộc, trong khiếu hài hước của Giáo sư Leacock có gì ngoài một thứ pha trộn khá khéo léo giữa phóng đại và hạ thấp vấn đề?”

Leacock đã không ngần ngại rút ra khẩu súng dí dỏm trứ danh của mình, ngắm kỹ nhà phê bình xui xẻo ấy và đáp trả:

“Người đàn ông đó đã đúng. Làm sao ông ta phát hiện ra bí mật nghề nghiệp này, tôi không hiểu. Nhưng giờ sự thật đã lộ, tôi xin thú nhận rằng khi viết một bài mang tính hài hước, tôi thường xuống hầm và trộn nửa gallon ‘hạ thấp vấn đề’ (myosis) với một pint ‘phóng đại’ (hyperbole).

Nếu tôi muốn bài viết có vẻ mang đậm tính văn chương, tôi thấy nên thêm vào

khoảng nửa pint ‘chứng mê sảng nhẹ’ (paresis).”

Quả là một phát đáp trả để đời!

Stephen Leacock, nhà văn hài nổi tiếng người Canada, được biết đến như một bậc thầy của châm biếm nhẹ nhàng nhưng sắc sảo. Trong truyện ngắn How to Avoid Getting Married, ông vận dụng tài năng ấy để tạo nên một tác phẩm vừa hài hước, vừa phản ánh sâu sắc những định kiến xã hội và vai trò giới trong quan niệm tình yêu, hôn nhân.

Tác phẩm được trình bày dưới dạng trao đổi thư tín giữa một “người biên tập” (chính Leacock) và một chàng trai trẻ đang loay hoay tránh né một mối quan hệ lãng mạn mà anh cảm thấy không thể đáp lại. Hình thức này vừa giúp tạo cảm giác chân thực, vừa là công cụ để tác giả giễu nhại – khi sự “ngây thơ”, “trong sáng” của nhân vật chính được đẩy lên mức phi lý một cách buồn cười.

Chàng trai tội nghiệp ấy, được một cô gái theo đuổi bằng những món quà đắt tiền (hoa hồng cho anh và cỏ khô cho cha), cảm thấy “quá tải”, đến mức phải “cầu cứu” người biên tập bằng một lá thư tha thiết và… một đô-la kèm theo. Qua lối kể hóm hỉnh, Leacock tạo nên một trò đùa khéo léo về sự đảo ngược vai trò giới – khi nam giới trở thành “nạn nhân” bị theo đuổi, loay hoay tìm cách giữ gìn sự “trong trắng” và trinh bạch của mình.

Lá thư trả lời của “ông biên tập” là cao trào của sự châm biếm. Leacock giả vờ đáp lại bằng giọng điệu nồng ấm, dịu dàng, không khác gì một chuyên mục tư vấn tâm lý tuổi mới lớn. Ông nhấn mạnh rằng người con gái xứng đáng với chàng trai phải “vô tội như em” và “không thông minh hơn em”. Ẩn sau sự hài hước ấy là một lời phê phán ngầm nhưng rõ ràng về chuẩn mực kép và sự kỳ vọng vô lý mà xã hội áp đặt lên phụ nữ trong vai trò hôn nhân: vừa phải đẹp, vừa phải ngoan, lại không được “quá giỏi” – kẻo vượt mặt đàn ông.

Sự mỉa mai càng trở nên sắc sảo hơn khi Leacock đưa ra những tiêu chí “lý tưởng” để chọn vợ: cô gái ấy phải chưa từng vào tù, phải giải được phương trình bậc hai, và quan trọng nhất là biết cách ủi đồ. Những đòi hỏi “ngây ngô” được liệt kê với vẻ chân thành nhưng thực chất là một đòn châm biếm sâu cay vào cách xã hội đánh giá phụ nữ một cách hình thức, phi thực tế và máy móc.

Điểm thú vị nhất trong truyện là cách Leacock đảo ngược vai trò giới. Người bị theo đuổi, bị động, sợ hãi trong tình cảm không phải là một cô gái yếu đuối như khuôn mẫu quen thuộc, mà là một chàng trai cùng với người cha đầy hoang mang. Họ bàn luận nghiêm túc về việc có nên nhận món quà “cỏ khô”, phân loại quà tặng thành “loại A” và “loại B”, và nghi ngại cả lời nói “khó nghe” từ một cô gái dám chủ động mời đi chơi.

Chính sự đảo ngược trật tự giới tính truyền thống này khiến cho câu chuyện trở nên hài hước, đồng thời hé lộ cách mà những quan niệm “chuẩn mực” khi bị áp dụng một cách máy móc – dù là cho nam hay nữ – đều trở nên lố bịch.

Leacock không công kích dữ dội; ông nhẹ nhàng vẽ nên một thế giới hài hước mà trong đó sự phi lý của những khuôn mẫu xã hội tự bộc lộ qua những chi tiết được đẩy lên cực độ. Giọng văn của ông giả ngây ngô, thậm chí ủy mị (“Tôi đã hôn tờ đô-la em gửi… tôi sẽ giữ mãi nó như kỷ niệm đầu tiên”), nhưng lại đầy tính mỉa mai ngầm – như một cách chơi chữ đầy duyên dáng và tinh tế.

Ông không nhắm vào một cá nhân cụ thể, mà phê bình cả một nền văn hóa lãng mạn hóa hôn nhân, đồng thời giễu cợt những diễn đàn “tư vấn tình cảm” đang tràn lan thời bấy giờ.

How to Avoid Getting Married là một tác phẩm tiêu biểu cho nghệ thuật châm biếm xã hội của Stephen Leacock. Dưới hình thức một câu chuyện hài hước, ông đã vạch trần sự phi lý trong những định kiến về tình yêu, hôn nhân, và vai trò giới tính. Leacock không cần kịch tính, không cần mỉa mai gay gắt – ông chỉ cần một giọng văn hài hòa, ngây thơ mà sắc bén, để phơi bày sự lố bịch của những khuôn mẫu cũ kỹ mà xã hội vẫn chưa chịu từ bỏ.

* * *

Cách đây vài năm, khi tôi còn là Biên tập viên của một chuyên mục thư tín, tôi thường nhận được những lá thư đầy đau khổ từ các chàng trai trẻ, xin lời khuyên và sự cảm thông. Họ thấy mình trở thành đối tượng của những sự quan tâm đặc biệt từ các cô gái, mà bản thân họ lại không biết phải xử lý ra sao. Họ không muốn làm tổn thương ai, cũng không muốn tỏ ra thờ ơ trước một tình yêu mà họ cảm thấy vừa nồng nàn vừa vô vị lợi. Thế nhưng, họ cũng không thể trao tay cho người mà con tim chưa từng rung động.

Họ viết cho tôi một cách trọn vẹn và chân thành, như một tâm hồn tìm đến một tâm hồn khác để tìm sự khuây khỏa. Tôi đón nhận những tâm sự ấy như một lời thề bí mật, không bao giờ tiết lộ ra ngoài phạm vi tờ báo của tôi, cũng như không tiết lộ danh tính của họ – ngoại trừ việc in tên, địa chỉ và toàn bộ bức thư trên mặt báo.

Tuy vậy, có lẽ tôi vẫn có thể – mà không làm tổn hại gì đến danh dự – trích lại một trong những bức thư đó cùng với hồi âm của tôi, vì mọi chuyện đã xảy ra từ nhiều tháng trước, và bàn tay dịu dàng của Thời Gian hẳn đã dệt nên những đóa hồng… phải diễn đạt sao nhỉ?… một làn sương mờ kỷ niệm đã… Ý tôi là, chàng trai trẻ ấy giờ đã trở lại làm việc và hoàn toàn ổn rồi.

Vậy thì đây là một bức thư từ một chàng trai trẻ mà tôi không thể tiết lộ tên, nhưng tôi sẽ gọi tạm là D.F., và địa chỉ tôi không thể công bố, chỉ xin nói là phố Q, khu West.

“Kính gửi ông Leacock,

Suốt thời gian gần đây, tôi liên tục nhận được những sự chú ý rất rõ ràng từ một cô gái trẻ. Cô ấy thường xuyên đến nhà tôi gần như mỗi tối, đưa tôi đi chơi bằng xe hơi của cô ấy, và mời tôi đi xem hòa nhạc lẫn nhà hát. Trong những dịp như thế, tôi luôn kiên quyết yêu cầu cha tôi đi cùng, và tôi cố gắng hết sức để ngăn cô ấy nói ra điều gì không phù hợp khi có cha bên cạnh. Tuy nhiên, tình cảnh của tôi đang trở nên rất khó xử. Tôi không nghĩ rằng mình nên nhận quà từ cô ấy nếu trái tim tôi không thuộc về cô ấy. Hôm qua, cô ấy gửi đến nhà tôi một bó hoa hồng tuyệt đẹp – loại American Beauty – ghi rõ là tặng tôi, và thêm một bó cỏ Timothy rất lớn, cực kỳ đẹp, cho cha tôi. Tôi không biết nên làm gì. Liệu có đúng khi để cha tôi giữ chỗ cỏ quý giá đó? Tôi đã tâm sự hết với cha, và chúng tôi cùng thảo luận về vấn đề quà cáp. Cha tôi nghĩ rằng có một số món chúng tôi có thể giữ mà không sao, nhưng một số khác thì nên từ chối vì lòng tế nhị. Cha dự định sẽ phân loại các món quà thành hai nhóm. Theo như cha nói, bó cỏ Timothy chắc thuộc nhóm B.

Trong khi đó, tôi viết thư cho ông, vì tôi được biết cô Laura Jean Libby và cô Beatrix Fairfax hiện đang nghỉ phép, và dù sao thì một người bạn tôi – vốn rất quan tâm đến bài viết của họ – cũng nói rằng hai cô ấy lúc nào cũng quá tải.

Tôi gửi kèm theo một đô-la, vì tôi không cho rằng việc yêu cầu ông dành thời gian quý báu và suy nghĩ tốt đẹp của mình là đúng đắn nếu không hoàn lại cho ông phần giá trị tương xứng.”

Ngay khi nhận được thư này, tôi lập tức hồi âm bằng một bức thư riêng tư và tuyệt mật – mà tôi đã in nguyên văn trên số báo tiếp theo.

“Chàng trai thân yêu của tôi,

Lá thư của em đã khiến tôi xúc động. Ngay khi tôi mở nó ra và nhìn thấy tờ tiền đô màu xanh lục và xanh dương em đã gấp thật tinh tế, thật duyên dáng giữa những trang thư ngọt ngào ấy, tôi đã biết rằng đó là thư từ một người mà tôi hoàn toàn có thể yêu mến – nếu như sự trao đổi thư từ này tiếp diễn như cách nó đã bắt đầu. Tôi cầm lấy tờ đô em gửi, hôn lên nó và vuốt ve nó cả chục lần.

Chàng trai dấu yêu! Tôi sẽ luôn giữ tờ đô đó! Dù có khi tôi đang túng thiếu, dù có bao nhiêu thứ tôi đang cần – vâng, những nhu cầu thiết yếu của cuộc sống – tôi vẫn sẽ không tiêu tờ đô ấy. Em hiểu chứ, em yêu? Tôi sẽ giữ nó. Tôi sẽ không tiêu nó. Xét về mặt sử dụng thì chẳng khác gì em chưa gửi nó cả. Kể cả khi em gửi tôi thêm một tờ nữa, tôi vẫn sẽ giữ tờ đầu tiên – để cho dù em có gửi bao nhiêu, thì ký ức về tình bạn đầu tiên ấy cũng sẽ không bị hoen ố bởi chuyện vật chất. Khi tôi nói “một đô”, em yêu à, dĩ nhiên là phiếu chuyển tiền, phiếu bưu điện, hoặc thậm chí tem thư cũng đều như nhau cả. Nhưng nếu vậy, xin đừng ghi địa chỉ tôi tại văn phòng này – tôi không muốn nghĩ đến cảnh những bức thư xinh xắn của em nằm lăn lóc bị người khác chạm vào.

Nhưng giờ tôi phải ngừng việc tán dóc về bản thân mình, vì tôi biết em chẳng thể nào quan tâm đến một ông già ngốc nghếch như tôi đâu. Hãy để tôi nói về bức thư của em và vấn đề khó xử mà em đang đối diện – một vấn đề mà mọi chàng trai trong tuổi cập kê đều phải đối mặt.

Trước hết, để tôi nói rằng tôi vô cùng vui mừng khi biết em tin tưởng cha mình. Dù có chuyện gì xảy ra, hãy chạy ngay đến bên cha, vòng tay ôm cổ ông, và cùng nhau khóc một trận thật đã. Và em cũng đúng khi cẩn trọng với quà cáp. Chuyện ấy đòi hỏi một cái đầu khôn ngoan hơn cả chàng trai bối rối bé bỏng của tôi. Hãy đem tất cả quà đến cha để ông phân loại, hoặc – nếu em sợ làm phiền lòng yêu thương của cha – thì gửi thẳng cho tôi, ghi bằng nét chữ xinh xắn của em.

“Và bây giờ, chúng ta hãy cùng trò chuyện, em yêu dấu, như hai trái tim đang thì thầm với nhau. Hãy luôn ghi nhớ rằng: nếu một cô gái nào đó muốn có được trái tim của em, thì cô ấy phải xứng đáng với em. Khi em nhìn vào khuôn mặt sáng sủa, ngây thơ của chính mình trong gương, hãy tự hứa rằng em sẽ không bao giờ trao tay mình cho một cô gái nào không trong trắng như chính em, và cũng không được thông minh hơn em.

Do đó, em phải tìm hiểu xem cô ấy có trong sáng thật hay không. Hãy hỏi cô ấy một cách nhẹ nhàng và thẳng thắn – nhớ nhé em, thời đại của cái gọi là “giả vờ e lệ” đang qua rồi – rằng cô ấy đã từng vào tù chưa.

Nếu cô ấy trả lời là chưa (và em cũng chưa), thì em sẽ biết rằng đó là một cô gái đáng tin cậy, dịu dàng, và sẽ là người bạn đời trọn kiếp của em.

Sau đó, em cũng cần biết rằng tinh thần của cô ấy có xứng với em không. Ngày nay, rất nhiều chàng trai bị cuốn hút bởi những vẻ đẹp bề ngoài của các cô gái – những người mà thực ra không có chút năng lực trí tuệ nào. Nhiều người đàn ông phải đau đớn vỡ mộng sau hôn nhân khi nhận ra rằng vợ mình không biết giải phương trình bậc hai, và anh ta phải trải qua cả đời bên cạnh một người phụ nữ không hề biết rằng x bình phương cộng 2xy cộng y bình phương chính là – hoặc gần như chính là – (x + y) bình phương.

Cũng đừng bỏ qua những đức tính gia đình đơn sơ. Nếu một cô gái muốn theo đuổi em, trước khi cho cô ấy được “tỏ tình”, hãy hỏi xem cô ấy có biết cách “ủi quần áo” cho em không. Nếu biết, hãy để cô ấy tiếp tục theo đuổi; nếu không, hãy bảo cô ấy dừng lại (nguyên văn: tell her to whoa – chơi chữ với “woo”: tỏ tình, và “whoa”: dừng lại).

Nhưng tôi thấy mình đã viết khá nhiều cho chuyên mục lần này rồi. Em sẽ viết thư cho tôi nữa chứ, giống như lần trước ấy, chàng trai thân yêu?

STEPHEN LEACOCK.

THÂN TRỌNG SƠN 

Dịch và giới thiệu 

Tháng 8 / 2025

Nguồn:

https://americanliterature.com/author/stephen-leacock/short-story/how-to-avoid-getting-married/