CẢNH BẦN HÀN

 

Truyện ngắn

Steele Rudd

Nhà văn Úc

( 1868 - 1935 )

 

Steele Rudd là bút danh của Arthur Hoey Davis, nhà văn Úc, nổi tiếng với tập truyện ngắn On Our Selection. Ông là con thứ tám của một gia đình có tới 13 người con. Thuở nhỏ, Steele Rudd học tại một trường nhỏ ở địa phương nhưng nghỉ học sớm, khi mới 12 tuổi và đi làm những việc lặt vặt tại một nhà ga, ba năm sau là người chăn súc vật ở nơi đây. Năm 18 tuổi, ông được bổ làm thư ký trong văn phòng của người phụ trách những vùng đất vô chủ ở Brisbane.

Năm 1889, Davis được chuyển đến văn phòng quận trưởng, và thời gian rảnh ông thường đi chèo thuyền và bắt đầu viết trong một chuyên mục về môn này trên một tuần báo địa phương với bút danh Steele Rudd.

Khoảng cuối năm 1895, Davis gởi một bản tóm tắt về kinh nghiệm của cha ông “ Khởi nghiệp “ cho tờ The Bulletin. Bài này được in vào số báo ngày 14/12/1899. Được khích lệ, ông tiếp tục viết và vẫn được đăng. Sau này những bài đó được đăng trên những ấn phẩm rẻ tiền, đến 1930 đạt tới 250 000 bản.

Năm 1930, tuyển tập On Our Selection ra đời và cũng vào năm này ông từ bỏ đời công chức. Tháng 1 năm 1904, Davis mua hẳn tạp chí Rudd’s Magazine, báo ra hàng tháng và tiếp tục được bốn năm. Ban đầu báo xuất bản ở Brisbane, sau chuyển về Sydney. Tạp chí này sống lâu hơn những tờ khác nhưng vẫn không có nhiều độc giả, suốt bảy năm, báo đổi tên nhiều lần.

Davis cho in loạt bài trên tuyển tập On Our Selection. Phần lớn đều thành công tuy nhiên vẫn không có nhiều lợi nhuận vì giá rẻ. Gần cuối đời, ông còn in hai tác phẩm nữa nhưng ông vẫn thấy nếu mong nổi tiếng về một phương diện thôi thì khó có độc giả cho những tác phẩm viết nghiêm túc hơn. 

Danh tiếng của Davis chủ yếu nhờ vào những truyện ngắn viết về đời sống nông thôn. 

Truyện ngắn dưới đây là tiêu biểu cho khuynh hướng đó: nước Úc mùa khô hạn, thường xảy ra cháy rừng, không trồng trọt gì được. Nhan đề của truyện là “ When the wolf was at the door “ là thành ngữ không dịch theo nghĩa đen được, ý chỉ tình trạng khó khăn, thiếu thốn. Người dịch chuyển thành Cảnh bần hàn.

Truyện trích từ tuyển tập On Our Selection, Chương IV.

***

Cảnh bần hàn.

Thời tiết khô hạn kéo dài, và gia đình tôi nạo vét hồ nước. Bố đang ở dưới đó xúc từng xẻng đất hất tung lên, Joe thì ngồi trên bờ bắt ruồi rồi vặt hết cánh thả cho chúng đi, một trò chơi ưa thích của nó, trong khi đó anh Dan và Dave xẻ rãnh để dẫn nước chảy từ đỉnh núi vào hố khi trời mưa. Bố khát khô cổ họng, bảo Joe đi kiếm thứ gì uống.

Joe nói với Bố:

• Bố ơi, bố xem con ruồi này có bay được bằng một cánh không nhé. 

Nói xong, nó bước đi, nhưng quay trở lại và nói: “ Trong thùng không còn giọt nước nào bố ạ. Mẹ lấy nấu bí đỏ hết rồi. “ Và nó lại bắt ruồi. Bố cố nhổ nước bọt và đang định nói thì mẹ đã đi đến khoảng giữa căn nhà và hố nước rồi kêu lên rằng cả đồng cỏ đang bị cháy. 

• Bố xem này, thế là xong”. Joe vừa nói vừa lấy ngón tay từ từ và nhẹ nhàng rút đầu con ruồi ra. 

Bố nhoài người ra khỏi hố nhìn và chỉ nói có một chữ: “ Trời!” 

Bố chạy thật là nhanh. Bọn tôi chạy theo sau, trừ thằng Joe không sao chạy nhanh được vì hôm trước nó đã cỡi con ngựa tồi, đi tới mười lăm dặm lại không thắng yên. Đến gần đám cháy, bố dừng lại để nhổ một bụi cây xanh. Bố vớ phải một bụi rất chắc. Bố rất vội nhưng nào cây có vội gì đâu. Bố vừa văng tục, vừa dùng hết sức bình sinh mà kéo. Rồi cái bụi cây cũng bật lên, làm bố ngã ngửa rất mạnh, thế là bố lại văng tục.

Bố lo nhất làm sao cứu được hàng rào cây quanh vườn. Chúng tôi vung cành dập lửa tứ phía. Nóng quá sức, nóng khủng khiếp. Gió ngừng lúc nào chúng tôi làm việc lúc ấy. Cành cây của bố vung lên vun vút chẳng khác gì cánh cối xay gió. Khi cành cây bố dùng để dập lửa đã cháy cụt thì chỉ thoáng một cái bố đã kiếm được một cành khác. Khi chúng tôi đã gần dập được đám cháy thì gió lại ào đến ngọn lửa lại bốc cao hơn và nhanh hơn lúc trước nhiều lắm.

Cuối cùng bố nói: “ Vô ích”, bố một tay vò đầu, còn một tay ném cành cây xuống. Tất cả chúng tôi làm theo, đứng nhìn hàng rào cháy trụi. Ăn tối xong, chúng tôi lại ra và thấy hàng rào vẫn đang cháy. Joe hỏi bố xem ông có thấy cảnh đó huy hoàng không. Bố không trả lời, tối hôm đó hình như bố không có hứng thú trò chuyện thì phải.

Chúng tôi quyết định dựng lại hàng rào. Anh Dan đi lấy cái dũa hỏng ra mài lại cái rìu cho sắc, rồi cùng bố định bắt tay làm thì mẹ đến hỏi phải làm thế nào với chỗ bột mì. Mẹ bảo vét mãi mới đủ làm bánh cho bữa sáng, và nếu không kiếm đâu ra nữa thì bữa tối sẽ không có bánh mì ăn.

Bố ngẫm nghĩ, còn anh Dan lấy ngón tay cái rờ vào lưỡi rìu.

Bố hỏi:” Thế bà Dwyer không cho vay một ít cho tới lúc chúng ta có à?”

“ Không”, mẹ trả lời. Chưa trả được chỗ bột mì mình còn nợ, đâu dám hỏi vay nữa.

Bố lại ngẫm nghĩ.

• Còn bên nhà ông Andersen thì sao ? 

Mẹ lắc đầu, hỏi rằng làm như thế liệu có ích gì khi mới vừa sáng nay họ đã hỏi vay bà một ít.

• Thôi được rồi, chúng ta phải cố hết sức thôi. Bố trả lời. Để tối nay tôi ra cửa hàng xem sao. 

Dẫu bố vội đến đâu nhưng công việc dựng lại cái hàng rào thì lại vô cùng phiền toái. Bố đốn cây con, mà đâu chỉ có cây con, trong đó có cả cây to, còn chúng tôi mồ hôi nhễ nhại kéo những cây gỗ đó thành hàng. Bố làm hùng hục như trâu và ông mong chúng tôi cũng làm như thế.

• Việc gì cứ phải ngó nghiêng thế. Bố lại nói mỗi khi bắt gặp chúng tôi nhìn mặt trời xem đã đến giờ ăn tối chưa. - Có muốn dựng cái hàng rào cho xong và thu hoạch cho tốt thì phải nhanh chân nhanh tay lên.

Anh Dan làm việc hăng say không kém bố cho đến lúc một cái gốc cây con rơi vào chân khiến anh phải nhảy lò cò, kêu đau và chán không muốn làm cái hàng rào chết tiệt kia nữa, Anh tranh luận với bố, dứt khoát cho rằng cứ dựng ngay một hàng rào bằng dây thép còn tốt hơn nhiều, thế là ổn thoả thôi, chẳng hơi đâu lãng phí thời gian vào cái thứ rồi thế nào cũng bị cháy lần nữa ấy.

• Bố tính xem mất độ bao lâu mới kiếm đủ cọc. Không thể một tuần được.

Nói xong anh nện cái gậy cầm tay xuống đất một cách bực bội.

• Đồ ăn hại! Bố nói. Thế mày không còn biết nghĩ cái gì nữa à con? Không có  dây thép thì làm quái gì dựng được hàng rào chứ.

Sau đó, chúng tôi nghỉ tay đi ăn cơm tối.

Bữa ăn đó chẳng ai thấy hứng thú trò chuyện. Mẹ ngồi im lặng cuối bàn ăn và rót nước trà, còn bố ở đầu bàn bên kia múc canh bí đỏ và chia món thịt ướp nguội lạnh, Mẹ không đụng đến món thịt, không thôi một trong chúng tôi sẽ không có gì mà ăn cả.

Tôi không hiểu vì cãi cọ với anh Dan hay là vì bữa tối không có bánh mì  ăn nên bố cáu kỉnh. Bố mắng Joe ăn cơm mà để tay dơ. Joe kêu rằng nó không rửa tay được vì khi anh Dave rửa xong, anh đã hất cả chỗ nước đi. Bố quắc mắt nhìn anh Dave, còn Joe tuồn cái bát xin thêm bí đỏ.

Bữa ăn sắp xong thì anh Dan trông có vẻ vẫn đói đã nhe răng cười và hỏi đùa anh Dave có muốn ăn bánh mì không. Nghe thấy thế bố chồm lên giận điên người. 

• Mày hỗn xược quá! Bố mắng anh Dan. Mày dám nhạo báng chuyện đó à?
• Ai nhạo báng hả bố ? Anh Dan lại cười nhăn nhở.
• Cút ngay! Bố giận dữ quát, tay chỉ ra cửa. Cút ngay ra khỏi nhà tao, đồ vô ơn!

Tối hôm đó anh Dan bỏ đi.

Sau đó bố phải hứa danh dự là sẽ trả bớt nợ trong hai tháng, người chủ cửa hàng mới để chúng tôi mua chịu một bao bột mì nữa. Bao bột mì đó mang lại bao thay đổi trong nhà tôi! Ngay lập tức, cả nhà trở nên vui vẻ. Và bố tỏ ra rất phấn khởi khi nói về trang trại và viễn cảnh của mùa tới.

Bốn tháng trôi qua. Đến một lúc nào đó cũng đã dựng xong hàng rào và một hecta lúa mì đã được trồng nhưng không có mưa nên không một cây lúa nào mọc được, hoặc có khả năng nẩy mầm được. Từ ngày đi đến giờ, anh Dan vẫn bặt vô âm tín. Bố nói chuyện với mẹ về anh.

• Thằng vô lại bỏ đi đúng lúc ta cần nó giúp đỡ. Bao nhiêu năm nay tôi quần quật làm để nuôi nó, vậy mà bà xem, tôi nhận được sự trả ơn như vậy đấy ! Nhưng tôi cam đoan, dù thế nào nó cũng vui mừng được trở về nhà.

Thời tiết vẫn khô hạn. Lúa mì không mọc được và bố lại thất vọng.

Tuần nào ông chủ cửa hàng cũng đến nhắc bố về lời hứa.

• Hễ có là tôi mang trả ông ngay, ông Rice ạ, bây giờ tôi biết làm sao? Không thể      rút máu từ đá được. 
• Đến trà uống nước chúng tôi cũng hết và bố nghĩ đến việc đòi ông Anderson tiền công ông làm hàng rào cho nhà anh ta để mua ít trà, nhưng Anderson tỏ ý tiếc rằng chưa có, và hứa sẽ trả khi bán được trấu. Mẹ nghe nói ông Anderson chưa trả mẹ khóc mà nói rằng trong nhà không còn tí đường nào, và cũng chẳng có tí vải nào để vá quần áo cho các con.

Chúng tôi không thể sống mà không có trà uống nên bố bày cho mẹ cách làm ra loại chè mới. Bố nướng một khoanh bánh mì cho đến khi cháy đen, sau đó đổ nước sôi vào và để cho nó ngấm. Bố nói nó có một mùi thơm tuyệt vời, ông thích lắm.

Cái quần duy nhất mà anh Dave mặc đã rách rồi, Joe thì không có cái áo khoác tàm tạm nào để đi chơi ngày chủ nhật. Còn bố phải đi đôi ủng đế buộc dây thép, và mẹ thì đau. Bố làm hết sức, giúp đỡ mẹ, rồi chuyện trò, hy vọng về cảnh giàu có một ngày nào đó sẽ đến với chúng tôi. Vậy mà có lần nói chuyện với anh Dave , bố thất vọng hẳn và thề có đấng tối cao chứng giám, bố không biết phải làm gì nữa. Anh Dave không biết nói gì, anh cũng buồn ủ rũ thấy cảnh nhà cửa chẳng ra sao cả. 

Khi mẹ đau, bố phải dành hết thời gian để chăm sóc mẹ, khi trong nhà hầu như chẳng còn gì, khi thực sự cảnh bần hàn đã thường trực ở cửa thì anh Dave về, mang theo cả túi tiền và một gói dính dầu mỡ. Bố vô cùng sung sướng, bắt tay mừng anh trở về. Và anh Dave nói về chuyện chăn cừu, chăn ngựa. Nhiều lần anh khẩn khoản nói bố hãy đi xén lông cừu, cuộn thuốc lá hoặc đóng dấu gia súc, làm bất cứ việc gì còn hơn là làm việc để chết đói trong cảnh này.

Thế là, cách đây mười lăm nay, Bố vẫn ở lại nông trại.

THÂN TRỌNG SƠN 

dịch và giới thiệu 

( tháng 9/2023 )

Nguồn:

http://www.telelib.com/authors/R/RuddSteele/prose/onourselection/ourselection04.html

THÂN TRỌNG SƠN

dịch và giới thiệu

( tháng 9 / 2023 )