HÌNH TƯỢNG CỦA MỘT TÂM HỒN ĐAU KHỔ

Truyện ngắn

HECTOR HUGH MUNRO  ( Saki ) 

Saki là bút hiệu của nhà văn Hector Hugh Munro (1870-1916), sinh tại Miến Điện ( nay là nước Myanmar ) khi nước này còn là thuộc địa của Anh. Mẹ mất sớm, Ông được gởi sang Anh sống với hai bà cô. Học xong trung học, Ông trở về Miến Điện làm việc trong ngành quân cảnh. Do bệnh tật, chỉ hơn một năm sau, Ông lại trở về Anh và bắt đầu sự nghiệp làm báo, viết văn. Những tác phẩm đầu tiên ra đời là những bài châm biếm chính trị khi Ông viết cho tờ The Westminster Gazette. Sau khi xuất bản hai tác phẩm The Rise of the Russian Empire và The Westminster Alice, ông chuyển sang viết truyện ngắn, ban đầu đăng trên các báo The Westminster Gazette, The Morning Post, và The Bystander

   Khi Thế Chiến thứ I bùng nổ, tuy đã quá tuổi động viên Ông vẫn tình nguyện nhập ngũ để cuối cùng hy sinh tại chiến trường Pháp bởi một viên đạn bắn tỉa của lính Đức.

    Tác phẩm Ông để lại gồm 138 truyện ngắn, 5 vở kịch, 2 tiểu thuyết, và hàng chục kịch bản, tác phẩm châm biếm chính trị và tiểu luận.Tuy viết nhiều thể loại, SAKI được biết đến như là một tác giả truyện ngắn. Thế giới truyện ngắn của SAKI là con người và đất nước Anh vào đầu thế kỷ XX.

  Trong thể loại truyện ngắn, tên tuổi Saki thường được thừa nhận như là một trong những tác gia nổi bật. Ông viết nhiều đề tài khác nhau, với một bút pháp trau chuốt, ngôn từ chọn lọc, có chút dí dỏm. Thủ thuật quen dùng của Ông là cách kết thúc truyện bằng một câu ngắn gọn, đưa ra một tình tiết mới lạ, bất ngờ, khiến người đọc luôn ngạc nhiên thú vị.

*********

    Có một vài bức tượng điêu khắc bằng đá đặt ở những khoảng trống xen kẽ giữa những bức tường thấp của Giáo đường cổ, một  số trong các bức tượng đó là thiên thần, hay những vị vua hoặc các vị giám mục và hầu như mỗi bức tượng đều mang một dáng vẻ đức độ, và an vui. Nhưng có một bức tượng đặt ở dưới thấp về hướng Bắc lạnh lẽo của nhà thờ chẳng có vương miện, hay mũ tế và cũng không có vầng hào quang, với gương mặt thật khắc khổ, cay đắng và thất vọng, nó ắt hẳn phải là một con yêu quái, những con chim bồ câu xanh biếc múp míp đậu và tắm nắng cả ngày ở gờ tường lan can,  nhưng con quạ gáy xám già ở tháp chuông- kẻ thông thái về nghệ thuật kiến trúc của nhà thờ, lại nói rằng đó là bức tượng của một tâm hồn đau khổ và nơi đây là chốn yên nghỉ của nó.

    Một ngày mùa thu, có một chú chim nhỏ bé  tiếng hót thánh thót,  bay thơ thẩn từ cánh đồng vắng và những hàng cây thưa thớt để tìm nơi trú đông bay là là trên mái nhà thờ. Đôi chân mỏi mệt cố gắng dừng lại nghỉ ngơi dưới bóng của một chiếc cánh thiên thần lớn hay náu mình trong những nếp gấp chạm trổ của chiếc hoàng bào vương giả, nhưng ở bất kì nơi nào nó đậu lũ chim bồ câu béo ú cũng chen chúc  và xô đẩy nó, và con chim sẻ già cũng tìm cách xua đuổi nó ra khỏi rìa bức tường thấp. Chẳng có con chim  nào đàng hoàng có thiện ý, chúng chỉ kêu chiêm chiếp với nhau và kẻ lang thang đành phải bay đi.

     Chỉ có bức tượng Linh hồn bị mất  dành cho nó một nơi trú ngụ. Lũ bồ câu không cho là  an toàn  khi đậu trên phần nhô ra nghiêng nghiêng và hơn thế nữa, cũng rất tối tăm . Bức tượng không đưa tay làm dấu trong dáng vẻ  đức độ giống như những bức tượng khác, mà lại khoanh lại với thái độ thách thức, vậy mà chỗ gấp của cánh tay ấy lại tạo thành cái tổ tiện nghi cho chú chim bé nhỏ. Mỗi khi chiều buông xuống, chú chim rón rén vào trong cái góc của nó qua tấm ngực đá của bức tượng, và đôi mắt của bóng đêm dường như canh chừng giấc ngủ cho chim. Chú chim cô đơn dần dần yêu quí người bảo vệ thầm lặng, và thỉnh thoảng đôi lần trong ngày nó đậu trên  một cành cây hay trụ đá nào đó ngân vang giọng ca thánh thót tỏ bày niềm biết ơn sâu sắc đến người cho nó nương tựa mỗi đêm. Và có lẽ đó là tác phẩm kết tinh từ gió và tiết trời, hay từ một  tác động nào khác chăng, nhưng vẻ mặt hoang dã cau có dường như đã dần mất đi sự khắc khổ và bất hạnh. Hằng ngày, ngoài những giờ dài đằng đẵng buồn tẻ là những khoảnh khắc  khúc ca của người khách trọ bé nhỏ ngân vang dành cho người bảo vệ cô đơn. Mỗi khi đêm đến, khi tiếng chuông chiều vang vọng cùng với những con dơi xám xịt to lớn lướt ra khỏi nơi trú ẩn trên tháp chuông tầng mái, chú chim với đôi mắt sáng lại bay về, hót líu lo vài điệu ru êm ả, và rồi nép mình vào trong những vòng tay đang chờ đợi nó. Đó là những ngày tháng hạnh phúc dành cho bức tượng Bóng Đêm. Chỉ có chiếc chuông lớn của Giáo đường hằng ngày vang lên lời chế nhạo.. “ Sau niềm vui..sẽ là nỗi buồn..”

    Những người ở trong nhà của người cai quản Giáo đường thấy có một con chim nâu bé nhỏ bay liệng ở khu đất của nhà thờ và  mê thích tiếng hót tuyệt vời của nó. “Nhưng thật tiếc”– họ nói- “giọng hót líu lo ấy sẽ bị mất đi rất uổng phí  khi hót ở  bức tường thấp bé này.” Họ nghèo đấy nhưng họ hiểu được những nguyên tắc cơ bản của kinh tế. Vì thế, họ bắt lấy chú chim và nhốt vào trong một chiếc lồng đan bằng mây treo ngoài cửa nhà người trông coi nhà thờ.

     Đêm hôm đó, chú chim nhỏ hay hót véo von không còn được lui tới chỗ trú ẩn quen thuộc, còn bức tượng Bóng Đêm cảm nhận được vị đắng của cô đơn hơn bao giờ hết. Có lẽ người bạn bé nhỏ đã bị con mèo hoang giết hay bị thương bởi một hòn đá. Có lẽ…có lẽ…người bạn đã bay đi xa rồi…nhưng khi bình minh lướt qua bức tượng, mang theo cùng với   những âm thanh ồn ả rộn ràng của thế giới Giáo đường là  một thông điệp đau buồn xa xôi từ kẻ tù đày trong chiếc lồng mây. Cứ thế mỗi ngày, vào đúng giữa trưa, khi lũ bồ câu béo ú yên ắng lờ đờ sau bữa ăn trưa và khi bọn chim sẻ rỉa lông tại những vũng nước trên đường, bài hát của chú chim nhỏ lại vang đến bức tường thấp- một bài hát đau đáu khát khao và tuyệt vọng, một tiếng kêu than  không bao giờ có lời đáp. Và lũ bồ câu để ý thấy rằng cứ đến giữa những giờ  ăn, thì bức tượng lại dần nghiêng hơn.

    Một ngày không còn tiếng hót nào từ chiếc lồng bằng liễu gai. Đó là ngày lạnh lẽo nhất của mùa đông, khi lũ bồ câu cùng với bọn chim sẻ trên mái nhà thờ lo âu nhìn  quẩn quanh tứ phía để tìm những mẩu thức ăn thừa cứu  chúng sống qua mùa đông khắc nghiệt. 

    “Những người ở nhà  gác giáo đường vừa ném thứ gì vào đống rác thì phải ?”- một con bồ câu trong đàn thắc mắc khi nhìn chăm chú qua mép của bức tường hướng Bắc.

    Có tiếng trả lời: “ Chỉ là một con chim nhỏ bị chết mà thôi”

    Trong đêm đó, có tiếng rắc rắc từ mái Giáo đường và nghe như tiếng gạch rơi. Con quạ gáy xám ở tháp chuông nói rằng sương giá đang tác động lên các bức tượng đấy và nó đã có kinh nghiệm trong nhiều trận băng giá luôn xảy ra điều này. Sáng hôm sau, người ta thấy bức tượng Tâm Hồn Đau Khổ  đã đổ nhào và giờ đây nó đang  nằm trong đống rác đổ nát trước cửa nhà  người gác.

    “Thế cũng hay!!” Lũ bồ câu béo ú rù rì, sau khi chúng nhìn chăm chăm vào đống đổ nát một lúc. “Bây giờ chúng ta sẽ có một thiên thần được đặt ở đây. Chắc chắn là họ sẽ đặt một thiên thần.”

    “ Sau niềm vui … là nỗi buồn.” chiếc chuông lớn ngân vang ..

THÂN TRỌNG SƠN 

dịch và giới thiệu

( tháng 11 / 2023 )

Nguồn:

https://americanliterature.com/author/hh-munro-saki/short-story/the-image-of-the-lost-sole

JON FOSSE

 

Giải Nobel Văn học 2023

Tác giả Na Uy Jon Fosse, 64 tuổi, thắng Nobel Văn học 2023 nhờ "những vở kịch và văn xuôi tân tiến, lên tiếng cho những điều không thể nói".

Tại buổi lễ diễn ra lúc 13h ngày 6/10 (giờ Stockholm, tức 18h - giờ Hà Nội), Anders Olsson, Chủ tịch Ủy ban Nobel, vinh danh Jon Fosse. Tác giả sẽ nhận phần thưởng 11 triệu krona Thụy Điển (khoảng 991.000 USD).

Ủy ban nói về Fosse: "Tác phẩm đồ sộ của ông, viết bằng tiếng Na Uy và trải dài trên nhiều thể loại, bao gồm vô số vở kịch, tiểu thuyết, tuyển tập thơ, tiểu luận, sách thiếu nhi và các bản dịch. Ngày nay, ông là một trong những nhà viết kịch có tác phẩm được biểu diễn rộng rãi nhất trên thế giới, ông cũng ngày càng được công nhận trong lĩnh vực văn xuôi".

Fosse, sinh năm 1959 tại Haugesund, trưởng thành ở miền tây Na Uy, trong một trang trại nhỏ tại Strandebarm. Ông bắt đầu viết thơ và truyện từ năm 12 tuổi. Ông từng chia sẻ, viết lách là một hình thức giải thoát. “Tôi tạo ra không gian riêng của mình trên thế giới, một nơi mà tôi thấy an toàn” - ông nói với The Guardian năm 2014.

Hồi trẻ muốn trở thành tay guitar chơi rock, ông theo học ngành văn học so sánh ở Đại học Bergen và xuất bản tiểu thuyết đầu tiên Red Black năm 1983, Ông viết bằng Nynorsk - ngôn ngữ thiểu số, thay vì tiếng Bokmal - ngôn ngữ Na Uy được sử dụng rộng rãi hơn trong văn học. Fosse cho hay, việc lựa chọn Nynorsk là bởi ông đã trưởng thành với ngôn ngữ này.

Cuốn tiểu thuyết đầu tay “Red, Black” khởi đầu một sự nghiệp lẫy lừng. Những tác phẩm nổi tiếng nhất của ông gồm tiểu thuyết “Melancholia”, “Morning and Evening”, “Septology”…

Dù khởi đầu là nhà thơ, tiểu thuyết gia, Fosse vang danh với tư cách là một nhà viết kịch. Ông được công nhận quốc tế vào cuối những năm 1990 với vở kịch đầu tiên tại Paris “Someone Is Going to Come”. Ông viết vở kịch này trong vòng 4 hoặc 5 ngày và không hề sửa lại kịch bản.

Trong 15 năm, ông tập trung vào sân khấu và đi nhiều nơi trên thế giới để quảng bá các tác phẩm của mình. Sau đó, ông ngừng đi khắp nơi, bỏ rượu, cải đạo sang Công giáo và chuyển sang tập trung hẳn vào viết tiểu thuyết.

Fosse chia sẻ, hàng thập kỷ viết lách đã dạy ông khiêm tốn, gạt những kỳ vọng sang một bên. “Khi bắt đầu viết, tôi không bao giờ cảm thấy chắc chắn rằng mình có thể viết được một tác phẩm mới. Tôi không bao giờ lên kế hoạch trước bất cứ điều gì, tôi chỉ ngồi xuống và bắt đầu viết. Và có một thời điểm nào đó, khi tôi cảm giác rằng tác phẩm đã sẵn sàng để viết ra, tôi chỉ cần viết ra trước khi nó biến mất” - ông nói.

Tác phẩm của ông bao gồm khoảng 40 vở kịch, nhiều tác phẩm tiểu thuyết, thơ, sách thiếu nhi và sách dịch.

 

MỘT CON NGƯỜI ĐANG Ở ĐÂY

Một con người đang ở đây

rồi biến mất

trong một trận gió

tan vào

phía bên trong

và gặp những chuyển động

của đá núi

và trở thành ý nghĩa

trong sự hợp nhất luôn mới mẻ 

của cái là

và cái không là

trong im lặng

nơi gió

trở thành gió

nơi ý nghĩa

trở thành ý nghĩa

trong sự chuyển động biến thân

của mọi thứ đã có

và lập tức có

từ một cội nguồn 

nơi âm thanh mang nghĩa

trước khi ngôn từ tự phản thân

và từ đó chẳng còn gì xa cách con người   

Nhưng nó có

trong toàn bộ quá khứ và  tương lai

và có

trong cái gì 

không tồn tại

trong ranh giới đang biến tan

giữa cái đã có

và cái sẽ tới 

Nó vô cùng và không khoảng cách

trong cùng một chuyển động 

Nó dọn sạch

và biến mất

và vẫn còn đây 

trong lúc biến thân

Và nó thắp sáng

vùng tối tăm của mình

Nó chẳng ở đâu

Nó ở khắp nơi 

Nó ở gần

Nó ở xa

và thân thể với tâm hồn nhập lại

như là một

và nó nhỏ nhoi

và to lớn

như mọi thứ 

nhỏ như không có gì

và ở nơi có tất cả hiển minh

và không gì biết được 

trong tự thân sâu nhất bên trong 

nơi không gì chia cắt

và mọi thứ lập tức là chính nó và tất cả những gì khác nó

trong cái bị cắt chia

mà không bị cắt chia

trong ranh giới vô tận

Cách thức tôi để nó biến đi

trong hiện diện hiển nhiên

trong chuyển động tan đi

và bước đi loanh quanh trong ngày

nơi cây là cây 

nơi đá là đá

nơi gió là gió

và nơi ngôn từ toàn bộ không thể hiểu 

về mọi thứ đã có

về mọi thứ biến mất

và những gì còn lại

là ngôn từ hoà đàm.

A human being is here

 

A human being is here

and then disappears

in a wind

that vanishes

inwards

and meets the rock’s movements

and becomes meaning

in always new unity

of what is

and what is not

in a silence

where wind

becomes wind

where meaning

becomes meaning

in lost movement

of everything that has been

and at once is

from an origin

where the sound carried the meaning

before the word divided itself

and since then never left us

But it is

in all past and it is in all future

and it is

in something

that doesn’t exist

in its vanishing border

between what has been

and what shall come

It is infinite and without distance

in the same movement

It clears up

and disappears

and remains

while it disappears

And it lights up

its darkness

while it speaks

of its silence

It is nowhere

It is everywhere

It is near

It is far

and body and soul meet

there as one

and it is small

and as big

as everything that is

as small as no thing

and where all wisdom is

and no thing knows

in its innermost self

where nothing is divided

and everything is at once itself and everything else

in the divided

which is not divided

in endless boundary The way I let it disappear

in obvious presence

in vanishing motion

and walk around in the day

where tree is tree

where rock is rock

where wind is wind

and where words are an incomprehensible unity

of everything that has been

of everything that disappears

and thus remains

as conciliatory words

CHỈ BIẾT  

 

ca khúc, ca khúc biển khơi

lướt từ dãy núi xuống đồi dốc xuôi

rồi xuyên ngang khắp bầu trời

 

trong bay xanh, tỏa chơi vơi mờ mờ

về nơi chúng ta đang cùng hội ngộ

là nơi ta mãi mãi thinh

 

thôi thì chỉ biết vậy thôi

Only Know

 

the song, the song of the sea

slides down the steep mountains

and across sky

 

in blue flight, like a shimmering

in towards where we are together

and where we never say anything

 

and only know.

NÚI NÍN THỞ  

 

Một hơi thở thật sâu

Và ngọn núi đứng đó

Rồi ngọn núi vẫn đứng đó

Đấy là cách núi hiện hình

 

Và cúi mình

Cúi xuống

Vào chính mình

Và nín thở

 

Trong khi biển và trời

vỗ về và đánh đập

Ngọn núi nín thở

 

 

The Mountain Holds Its Breath

 

there was a deep breath

and then the mountain stood there

then the mountains stood there

and that’s how the mountains stand there

 

and stoop downwards

and downwards

into themselves

and hold their breath

 

while heaven and sea

stroke and beat

the mountain holds its breath

ĐÔI ĐIỀU VỀ DIỄN VIÊN      

 

Di chuyển nào bên trong

Như cuộc đời

Luôn di động ngắt khoảng

Là thứ thinh lặng

Và nặng nề

Như chính cuộc sống

Nặng nề Cho những ai

Cuộc đời bỗng hoá thật nhẹ

Rồi lập tức thật nặng

Họ bước ra khỏi những gì xảy đến

Đứng đó

Run rẩy

Hổ thẹn

Không biết nói gì

Không có gì để nói

Vì vậy phải nói đôi điều để ra đi

Bước chân nhẹ nhàng thẳng như gió

Họ tiến tới

Họ đứng lại

Bản thân nặng trĩu

Trong ánh sáng của nhau

Trong khi lòng xấu hổ

Tan biến

Và sáng lên như chú chó của thiên thần

Rồi thiên thần mở cánh rộng

Che phủ họ

 

Sau đó, người ta đồn đãi

 

SOMETHING ABOUT THE ACTOR

 

in that which moves

like life

always in gaping motion

is something quiet

and heavy

like life itself

is heavy For some

life becomes too light

and at once too heavy

and they step out of what happens

and stand there

shakily

ashamed

and don't know what to say

they have nothing to say

and therefore something must be said And they move forward

with steps light and straight as the wind

they move forward

and they stand there

heavy of themselves

in each other's light

while the shame

dissolves

and becomes as light as the dog's angel

 

And then the angel's wings open

and spread across them

 

And then it is said

 

THÁNH VỊNH ĐÊM 

Có trái đất mở toang

đêm vực thẳm đen của nó

và tâm hồn và thân xác sẽ giấu che

cho đến lúc không còn gì thiếu vắng

.

Có một đêm gặp gỡ ta

đón nhận ta êm đềm tử tế

và để ta trân trọng cho ngơi nghỉ

bàn tay, bàn chân và tâm hồn bay trên cao

.

Vì Thượng đế ở trong tất cả những gì trên mặt đất

trong đêm trù phú trên kia

hồn ta là hồn Người, ta là thế giá của Người

ta rạng rỡ tình yêu của Người trên thiên giới

NIGHT PSALM

There is an earth that opens wide
its night of black abyss
and soul and body will it hide
until there’s none to miss

There is a night that meets with you
receives you nice and soft
and lets you rest with honour due
hand, foot and soul aloft

For God he is in all on earth
in teeming night above
your soul is His, you are His worth
you shine His heaven’s love

NHƯ CON THUYỀN TRONG CƠN GIÓ NHẸ

Bạn và tôi

Bạn và ánh trăng

Bạn và cơn gió

Bạn

Và các vì sao

Có lẽ

Trước các mùi hôi thối

Của thi thể

Đang bị chôn vùi

Dưới lòng đất

Những người khác, như chính tôi

Hoặc những người đang cháy bỏng

Trong niềm hy vọng tuyệt vọng

Chẳng đau đớn, tất nhiên là phải vậy

Vâng, như con thuyền trong cơn gió nhẹ.

LIKE A BOAT IN A FINE WIND

you and I
you and the moon
you and the wind
you
and the stars
perhaps
in front of all the stench
of corpses
rotting
in their confined soil
the others, like myself
or who burn
in their hopeless hope
(without pain, yes of course)

yes like a boat in the fine wind

THÂN TRỌNG SƠN

( dịch và giới thiệu )

Tháng 10/2023

Nguồn:

poemhunter.com

 ( Theo bản tiếng Anh của May-Brit-Akerholt.)