WILLIAMS CARLOS WILLIAMS

 

WILLIAMS CARLOS WILLIAMS.

          1883 - 1963

Tôi nghĩ viết là một căn bệnh. Bạn không thể dừng lại được.

( I think all writing is a disease. You can’t stop it ) 

Sinh ở Ruthenfold, New Jersey, mất cũng ở đó. Cha là người Anh, mẹ là người PuertoRico, Williams Carlos Williams được đào tạo như một bác sĩ nhi khoa,nhưng ông làm công việc của một bác sĩ đa khoa hay bác sĩ gia đình, gồm việc đỡ đẻ, khám bệnh tại nhà, cấp cứu, săn sóc trẻ con và người già. Nhưng ông là một con người đặc biệt, gọi là phi thường cũng được. Trong những kỳ nghỉ ngắn ngủi, giữa những giờ làm việc, thậm chí giữa hai bệnh nhân, ông dành thời gian cho thơ, ông

viết lên mặt sau các toa thuốc, cũng tận tâm như đối với bệnh nhân. Và ông được nhắc tới như một nhà thơ khai sinh ra một nền thơ mới của Mỹ.

Ông viết gì?

Ông viết bài thơ rất lạ: bài thơ rất ngắn với nhan đề rất dài.

       Lo the leaves

       Upon the new autumn grass

       Look at them well.

       

       Hãy nhìn lá

       Trên cỏ thu non

       Hãy ngó nhìn cho kỹ.

Và nhan đề:

       “ To Be Closely Written On A Small Piece of Paper Which Folded Into A Tight Lozenge Will Fit Any Girl’s Locket “.

Nên viết chữ khít sát lại trên một mảnh giấy nhỏ, xếp thành hình thoi gọn chặt khít khao, sẽ được nhét vừa vặn vào miếng mề đay nhỏ đeo cổ của bất kỳ cô gái nào.

Và đây nữa:

The red wheelbarrow.

so much depends

upon 

a red wheel

barrow

glazed with rain 

water

beside the white 

chickens.

( Quá nhiều thứ phụ thuộc 

vào

chiếc xe ba gác màu đỏ

lấp lánh nước 

mưa 

bên cạnh những con gà 

màu trắng. )

Toàn bài thơ chỉ có 16 từ xếp trong 8 dòng viết từ năm 1923 được xem như một trong những bài hay nhất của Williams Carlos Williams. Và nó vẫn tiếp tục gây tranh cãi về “ ý nghĩa “ của bài thơ. Tại sao quá nhiều thứ lại phụ thuộc một vật chẳng quan trọng là chiếc xe cút kít màu đỏ, nhưng rồi lại có ý thêm rằng chiếc xe màu đỏ đó là ẩn dụ của một cái gì lớn lao hơn, hiện tượng giọt nước mưa lấp lánh sau cơn mưa là chiếc xe cút kít chiếu sáng khi nắng lên.

Bài thơ áp dụng thủ pháp enjambment ( câu thơ vắt dòng ) ở mỗi dòng của cả bốn khổ.

so much depends

upon 

a red wheel

barrow

glazed with rain 

water

beside the white 

chickens.

Dòng thứ 3 và 4 cần chú ý hơn, wheelbarrow là một từ chỉ xe cút kít, mà tách ra thì wheel là bánh xe, còn barrow tự nó cũng có nghĩa là xe cút kít.

Thử đọc thêm vài bài:

Memory of April

You say love is this, love is that

Poplar fassels, willow tendrils 

the wind and the rain comb

tinkle and drip, tinkle and drip,

branches drifting apart. Hagh!

Love has not even visited this country.

Ký ức tháng tư.

Bạn nói: tình yêu là thế này, tình yêu là thế kia

chiếc lá cây dương, là hàng liễu rủ 

là chiếc lược của mưa của gió

là giọt nhỏ và tiếng leng keng 

những cành lá rung rinh - Ha!

Tình chưa bao giờ đến nơi này cả.

Ai giải nghĩa được những bài thơ này. Mà có cần phải giải nghĩa không?

WCW đã tự giải nghĩa thế này: 

“ Không ý tưởng, chỉ bằng vào sự vật.”

( No ideas,but in things)

Ông nói thêm cho rõ:

The rose fades

and is renewed again 

by the seed, naturally 

but where 

save in the poem 

shall it go

to suffer no diminution 

of its splendor.

Bông hồng tàn

và tái tạo 

bằng hạt, đương nhiên như thế

nhưng ở nơi nào

riêng bài thơ 

nó sẽ tới 

để khỏi bị giảm thiểu 

sự rực rỡ của mình.

Williams Carlos Williams còn viết nhiều bài đọc lên nghe như thơ haiku:

Mariage ( 1916 )

     So different, this man

     And this woman:

     A stream flowing 

     In a field

     So different, this man

     and this woman: a stream

     flowing in a field.

Bài thơ sử dụng sự đặt liền kề ( juxtaposition). Sự khác biệt của dòng suối ( hay thay đổi, biến dạng) và một cánh đồng ( phì nhiêu,vững vàng, chắc chắn) gợi lên sự khác biệt của đàn ông và phụ nữ theo một cách không hề ước lệ.

Đọc thêm vài bài khác:

* Spring (1917)

  O my grey hairs 

  You are trady, white as plum blossoms.

• Lines ( 1921 )

   Leaves are greygreen 

   the glass is broken, bright green.

Cả hai juxtaposition: ( tóc bạc, grey hairs) đặt cạnh blossoms ( hoa, sự hứa hẹn, hy vọng) biểu tượng của mùa xuân, tuổi trẻ. 

Bài 2: Thiên nhiên được nhìn thấy khá chói lọi, sặc sỡ hơn là một chiếc lọ vỡ.

Chính Williams Carlos Williams đã viết như một tuyên ngôn:

   It is difficult 

    to get the news from 

    poems 

    yet men die miserably every day 

    for lack

    of what is found there.

   Thật khó tìm ra

    tin tức gì trong thơ 

    thế mà người ta vẫn chết đau đớn từng giờ 

    vì thiếu những điều chỉ tìm thấy trong thơ.

Thể hiện rõ nét nhất của tuyên ngôn đó là bài sau đây, cũng là một trong những bài hay nhất của WCW:

This Is Just to Say

I have eaten

the plums 

that were in 

the icebox 

and which 

you were probably

saving

for breakfast 

Forgive me 

they were delicious 

so sweet 

and so cold.

Anh đã ăn

những quả mận

lấy từ 

trong tủ lạnh

những quả mận 

mà em định để dành 

cho bữa sáng 

Tha lỗi cho anh

mận thật là ngon

thật ngọt 

và thật mát.

Bài thơ gồm 28 từ, viết trong ba khổ, là lời xin lỗi đã trót ăn những quả mận. Có vẻ như bài thơ viết trên một mảnh giấy để lại trên bàn ăn.

Nhưng bài thơ sao đơn giản quá. Nó là thơ và được lan truyền qua nhiều thế hệ? Tất nhiên, một bài thơ hay không nhất thiết phải có ý tưởng cao siêu. Chỉ cần ghi lại ý tưởng bất chợt và diễn đạt theo cách riêng mình là đã thành thơ? 

Bài thơ loại này người đọc cần chú ý đến sự sắp xếp và cách sử dụng từ. Cả bài không có dấu chấm câu. Khổ thứ hai bắt đầu bằng liên từ and hàm ý nó gắn với khổ 1.. Nhưng khổ 3 lại tỏ ra tách hẳn với hai khổ đầu  bằng cách viết hoa Forgive . 

Dẫu thế nào thì bài thơ cũng dễ hiểu hơn nếu đọc lớn giọng thay vì đọc thầm bằng mắt.

Bài này đã thúc giục nhiều người sáng tác những bài mô phỏng ( parodies ) cũng khá thú vị.

I haven’t answered 

your email from

my inbox

and which

I know is time sensitive 

Forgive me

there are just so many others 

and they are all time sensitive 

and so old

Điểm qua một vài bài để thấy WCW là một tác giả “ phi thường “.

Thật khó tưởng tượng một bác sĩ bận rộn vô cùng lại có thì giờ viết ra bốn mươi chín cuốn sách, trong đó có nhiều tập thơ, bốn vở kịch, một vở opera, bốn cuốn tiểu thuyết, năm mươi hai truyện ngắn, một cuốn phê bình văn học, một cuốn lịch sử Hoa Kỳ.

Tắt một lời, Williams Carlos Williams là nhà thơ ảnh hưởng đến nhiều tên tuổi nổi tiếng. Ông được tặng giải thưởng thơ năm 1950, huy chương vàng của Viện nghệ thuật quốc gia và giải Pulitzer năm 1963 khi ông đã mất.

THÂN TRỌNG SƠN 

dịch và giới thiệu.

Tháng 1/2023.