KHI ANH NGỦ

Đêm anh ngủ yên giấc

còn em cứ thao thức

em nhìn anh ngủ ngon

mà lòng thấy đau buồn.

Mắt anh nhắm thân anh to lớn duỗi dài

Trông ngộ nghĩnh nhưng lại làm em khóc

và bỗng nhiên anh bật lên cười

anh cười vang khi vẫn còn thiếp ngủ

anh ở đâu ngay trong giờ phút đó

và thực ra anh đã tới nơi đâu

chắc là cùng một cô nào khác

đến một xứ nào khác thật xa

và anh đang cười về em với cô ta.

Đêm anh ngủ yên giấc

còn em cứ thao thức

em nhìn anh ngủ ngon

mà lòng thấy đau buồn.

Khi anh ngủ em nào biết anh có yêu em

anh thật gần mà như xa biết mấy

em lõa thể nép sát người anh đấy

mà tưởng chừng như không ở bên anh

thế nhưng em vẫn nghe tim anh đang đập

em đâu biết nó có đập vì em

em không biết gì em không biết nữa

em chỉ muốn tim anh ngừng đập

nếu mai kia anh không còn yêu em.

Đêm đến anh nằm mơ

còn em cứ thao thức

em nhìn anh nằm mơ

điều đó làm em khóc.

Đêm nào em cũng khóc suốt đêm

còn anh cứ nằm mơ và mỉm cười

nhưng điều đó không kéo dài được nữa

rồi đêm nào chắc chắn em sẽ giết anh

những giấc mơ của anh sẽ kết thúc

và bởi em rồi cũng sẽ tự sát

chứng mất ngủ của em sẽ chấm dứt luôn

thi thể hai chúng ta sẽ hợp lại

ngủ cùng nhau trên chiếc giường lớn của đôi ta.

Đêm đến anh nằm mơ

còn em cứ thao thức

em nhìn anh nằm mơ

điều đó làm em khóc.

Kìa trời sáng và đột nhiên anh thức giấc

và với em anh chợt nở nụ cười

anh mỉm cười với ánh nắng mặt trời

và em không nhớ về đêm tối nữa

anh lại nói những lời quen thuộc

“ Đêm qua em ngủ có ngon không”

Và em trả lời như đêm hôm trước

“Vâng anh yêu em đã ngủ rất êm

Và đã mơ về anh như từng mơ hằng đêm”.

THÂN TRỌNG SƠN dịch

QUAND TU DORS

Toi, tu dors la nuit.

Mai, j'ai de l'insomnie.

Je te vois dormir.

Ça me fait souffrir.

Tes yeux fermés,

Ton grand corps allongé,

C'est drôle, mais ça me fait pleurer.

Et soudain, voilà que tu ris.

Tu ris aux éclats en dormant.

Où donc es-tu en ce moment?

Où donc es-tu parti vraiment?

Peut-être avec une autre femme,

Très loin, dans un autre pays,

Et qu'avec elle, c'est de moi que tu ris...

Toi, tu dors la nuit.

Moi, j'ai de l'insomnie.

Je te vois dormir.

Ça me fait souffrir.

Lorsque tu dors,

Je ne sais pas si tu m'aimes.

T'es tout près , mais si loin quand même.

Je suis toute nue, serrée contre toi

Mais c'est comme si j'étais pas là.

J'entends pourtant ton cœur qui bat.

Je ne sais pas s'il bat pour moi.

Je ne sais rien, je ne sais plus.

Je voudrais qu'il ne batte plus, ton cœur,

Si jamais un jour tu ne m'aimais plus...

Toi, tu rêves la nuit.

Mai, j'ai de l'insomnie.

Je te vois rêver.

Ça me fait pleurer.

Toutes les nuits je pleure toute la nuit 

et toi tu rêves et tu souris 

mais cela ne peut plus durer 

une nuit sûrement je te tuerai 

tes rêves alors seront finis 

et comme je me tuerai aussi 

finie aussi mon insomnie 

nos deux cadavres réunis 

dormiront ensemble dans notre grand lit

Voilà le jour et soudain, tu t'éveilles

Et c'est à moi que tu souris.

Tu souris avec le soleil

Et je ne pense plus à la nuit.

Tu dis des mots toujours pareils:

"As-tu passé une bonne nuit?"

Et je réponds comme la veille:

"Oui mon chéri , j'ai bien dormi!

Et j'ai rêvé de toi comme chaque nuit..."

JACQUES PRĖVERT

Nhà thơ Pháp

(1900-1977)

VĨNH BIỆT QUÊ HƯƠNG

Tôi đã lìa xa quê hương, 

Rời bỏ mái nhà yêu dấu

Đời tôi, cuộc đời buồn tẻ

Trôi đi, kéo dài vô nghĩa.

Tôi đã lìa xa mặt trời,

Bỏ lại đại dương xanh thẳm

Kỷ niệm trong tôi trổi dậy

Rất lâu sau lần giã từ.

Mặt trời, ôi mặt trời cuả quê hương đã mất

Của những thành phố trắng tôi yêu,

Của những cô gái tôi đã từng quen.

Tôi đã  chia tay người bạn gái

Trong tôi vẫn còn mãi đôi mắt nàng

Đôi mắt ướt đẫm nước mưa

Mưa ngày không còn có nhau.

Tôi như còn thấy nụ cười nàng

Rất gần khuôn mặt tôi,

Nụ cười làm sáng rực bầu trời đêm quê hương.

Nhưng từ trên boong tàu 

Đưa tôi dần xa bến

Tiếng xích vỗ trong nước

Như tiếng roi quất lên.

Tôi đã nhìn rất lâu

Đôi mắt xanh lẩn trốn

Biển sâu đã nhấn chìm

Trong sóng biếc tiếc thương.

THÂN TRỌNG SƠN dịch

ADIEU MON PAYS

J'ai quitté mon pays

J'ai quitté ma maison

Ma vie ma triste vie

Se traîne sans raison

J'ai quitté mon soleil

J'ai quitté ma mer bleue 

Leurs souvenirs se réveillent

Bien après mon adieu.

Soleil ! Soleil de mon pays perdu

Des villes blanches que j'aimais 

Des filles que j'ai jadis connues 

J'ai quitté une amie

Je vois encore ses yeux

Ses yeux mouillés de pluie 

De la pluie de l'adieu

Je revois son sourire

Si près de mon visage

Il faisait resplendir

Les soirs de mon village 

Mais, du bord du bateau

Qui m'éloignait du quai

Une chaîne dans l'eau

A claqué comme un fouet 

J'ai longtemps regardé

Ses yeux bleus qui fuyaient 

La mer les a noyés

Dans le flot du regret.

ENRICO MACIAS

( 1938 -   )

Ghi chú về tác giả.

Enrico Macias ( tên thật là Gaston Ghrenassia ) sinh tại Constantine, Algérie, trong một gia đình nhạc sĩ gốc Do Thái. Algérie bị Pháp đô hộ từ 1830, là nước có hai ngôn ngữ chính thống là tiếng Pháp và Á Rập, với nhiều chủng tộc cùng sinh sống.  Biến động bắt đầu xảy ra năm 1961 với cuộc chiến giành độc lập. Những người Algérie Hồi giáo quá khích nổi dậy tiêu diệt các dân tộc không nói tiếng Á Rập, phần lớn là dân nói tiếng Pháp và tiếng Do Thái. Cộng đồng người Do Thái bị tàn sát dữ dội. Nhạc phụ ông bị sát hại, Enrico Macias phải đưa gia đình vượt biển sang Pháp lánh nạn. Năm này, ông mới 23 tuổi. 

Bài hát Adieu mon pays là nỗi lòng người biệt xứ, lìa xa quê hương trong tiếc nhớ ngậm ngùi. Bài hát do chính tác giả trình bày với tiếng đàn guitare khắc khoải xen với lời tự sự da diết đã khiến Enrico Macias nổi tiếng ngay những ngày đầu tiên sống trên đất Pháp, và ông đã bỏ nghề dạy học để lao vào con đường âm nhạc chuyên nghiệp. Dòng nhạc arabo-andalou ( tiếng Anh ghi là  Andalusian-Arabic ) hoà với các thể loại nhạc Nam Âu, Bắc Phi được ông và các bạn trình diễn tại các  quán cà phê và ca vũ trường ( cabaret ) ở Paris với các nhạc cụ guitare, mandoline, violon  và không thể thiếu các thứ đặc trưng của người Á Rập là trống darbuka ( trống có hình chiếc ly có chân ) và đàn oud ( đàn 11-12 dây ). 

Enrico Macias đã để lại những bài ca bất hủ, được ưa thích mọi nơi và được nghệ sĩ mọi thời chọn trình diễn: Solenzara - l’ Oriental - Paris, tu m’as pris dans tes bras - la Femme de mon ami -  Oh guitare, ma Guitare - Compagnon disparu - và, chắc chắn rồi, bản tango quen thuộc L’ amour c’est pour rien, với lời Việt “Tình cho không biếu không” của nhạc sĩ Phạm Duy.

Năm nay, 2019, ông đã bước sang tuổi 81 nhưng vẫn chưa có dấu hiệu muốn ngừng cuộc đời ca hát đã kéo dài trên 50 năm, đã đem dòng nhạc Pháp đến khắp nơi trên thế giới New York, Moscow, Rio de Janeiro, Montreal, Buenos Aires, Seoul, Tokyo...

Thế mà kể từ lúc xa xứ, ông chưa bao giờ được phép về thăm lại quê nhà.

https://youtu.be/RAkyKJHq5L4

TÔI BIẾT VÌ SAO CHIM TRONG LỒNG HÓT

Con chim tự do bay nhảy

Trên lưng gió

Thả trôi xuôi

Đến tận cuối giòng

Và nhúng đôi cánh

Trong ánh nắng vàng óng

Và kiêu hãnh đòi lấy không trung.

Nhưng có con chim đứng oai phong

Trong chiếc lồng chật hẹp

Chẳng mấy khi nhìn thấy được

Qua chấn song giận dữ

Đôi cánh bị cắt cụt

Đôi chân bị trói buộc

Nên chim hắng giọng cất tiếng hót.

Con chim trong lồng hót

Với âm rung hãi khiếp

Về những điều chưa biết

Nhưng vẫn mãi ước ao

Âm thanh được vang ra

Đến ngọn đồi nẻo xa

Bởi chim nhốt trong lồng

Cất tiếng hót tự do.

Con chim tự do nghĩ đến làn gió khác

Gió mát lành qua hàng cây thở than

Chú sâu béo tròn trên bãi cỏ bình minh

Chim gọi trời xanh là của riêng mình.

Đứng trên nấm mồ của những giấc mơ

Bóng chim lồng thất thanh cơn ác mộng

Cánh bị cắt và đôi chân bị cột

Chim hắng giọng cất lên tiếng hót.

Con chim trong lồng hót

Với âm rung hãi khiếp

Về những điều chưa biết

Nhưng vẫn mãi ước ao

Âm thanh được vang ra

Đến ngọn đồi nẻo xa

Bởi chim nhốt trong lồng

Cất tiếng hót tự do.

THÂN TRỌNG SƠN dịch 

( từ nguyên bản tiếng Anh.)

I KNOW WHY THE CAGED BIRD SINGS

The free bird leaps

on the back of the wind

and floats downstream

till the current ends

and dips his wings

in the orange sun rays

and dares to claim the sky.

But a bird that stalks

down his narrow cage

can seldom see through

his bars of rage

his wings are clipped and

his feet are tied

so he opens his throat to sing.

The caged bird sings

with fearful trill

of the things unknown

but longed for still

and his tune is heard

on the distant hill 

for the caged bird

sings of freedom

The free bird thinks of another breeze

and the trade winds soft through the sighing trees

and the fat worms waiting on a dawn-bright lawn

and he names the sky his own.

But a caged bird stands on the grave of dreams

his shadow shouts on a nightmare scream

his wings are clipped and his feet are tied

so he opens his throat to sing

The caged bird sings

with a fearful trill

of things unknown

but longed for still

and his tune is heard

on the distant hill

for the caged bird

sings of freedom. 

MAYA  ANGELOU

(1928-2014)