NHẦM SỐ

Truyện ngắn

Lưu Dĩ Xương
Nhà văn Trung Quốc ( 1918 -         )


        Sinh tại Thượng Hải năm 1918, tốt nghiệp Đại học St John năm 1941, và bắt đầu viết báo. Sau khi thân phụ qua đời năm 1948, ông một mình sang sinh sống tại Hong Kong, vẫn tiếp tục làm báo. Đã xuất bản một số truyện ngắn, nhưng với cuốn tiểu thuyết đầu tiên "Tửu đồ ", in năm 1963, Lưu Dĩ Xương mới được biết đến như một nhà văn.


I.

     Khi chuông điện thoại reo, Trần Hi đang nằm dài trên giường, mắt nhìn lên trần nhà.  Ngô Lệ Thường gọi rủ anh đi xem phim ở rạp Lợi Vũ đài, xuất năm giờ rưỡi. Điều này khiến anh phấn khích trở lại, anh vội vàng cạo râu, chải đầu, thay quần áo, khẽ huýt sáo điệu nhạc bài "Người Trung Quốc dũng cảm". Thay quần áo xong, anh chăm chú soi gương và nhủ thầm là phải mua một chiếc sơ mi hàng hiệu để mặc đi chơi. Anh yêu Ngô Lệ Thường và cô ấy cũng yêu anh. Chỉ cần anh kiếm được việc làm, và cả hai có thể đến toà thị chính làm thủ tục kết hôn. Anh mới từ Hoa Kỳ về và, tuy có bằng cấp, chỉ có may mắn anh mới kiếm được việc. Nếu gặp may anh mới có việc làm sớm, còn không, anh phải chờ một thời gian. Anh đã gởi bảy, tám thư cho những nơi tuyển dụng, và đang chờ hồi âm những ngày sắp tới đây. Chính vì lẽ đó mà mấy hôm nay anh cứ ở cạnh điện thoại, chờ cuộc gọi từ một trong những người tuyển dụng đó, không dám đi đâu, trừ trường hợp khẩn cấp. Tuy nhiên, nếu Ngô Lệ Thường yêu cầu anh đưa cô đi xem phim thì anh không thể có lựa chọn nào khác, nhất thiết anh phải đi thôi. Đã năm giờ kém năm rồi, anh phải vội lên để khỏi đến trễ, nếu không Ngô Lệ Thường sẽ giận. Vậy là anh vội vàng mở cửa, rồi chiếc cổng sắt, và, bước ra ngoài rồi lại quay trở vào đóng cửa, bước vội đến thang máy để xuống đường, nhanh chân đi về hướng trạm xe buýt, lòng thanh thản. Đúng ngay lúc anh vừa tới nơi, một chiếc xe buýt lao nhanh đến, và, không kiểm soát được tốc độ, đâm vào trạm dừng, cán phải Trần Hi, một bà già và một bé gái, nghiến bẹp cả ba người.

II.

      Khi chuông điện thoại reo, Trần Hi đang nằm dài trên giường, mắt nhìn lên trần nhà.  Ngô Lệ Thường gọi rủ anh đi xem phim ở rạp Lợi Vũ đài, xuất năm giờ rưỡi. Điều này khiến anh phấn khích trở lại, anh vội vàng cạo râu, chải đầu, thay quần áo, khẽ huýt sáo điệu nhạc bài "Người Trung Quốc dũng cảm". Thay quần áo xong, anh chăm chú soi gương và nhủ thầm là phải mua một chiếc sơ mi hàng hiệu để mặc đi chơi. Anh yêu Ngô Lệ Thường và cô ấy cũng yêu anh. Chỉ cần anh kiếm được việc làm, và cả hai có thể đến toà thị chính làm thủ tục kết hôn. Anh mới từ Hoa Kỳ về và, tuy có bằng cấp, chỉ có may mắn anh mới kiếm được việc. Nếu gặp may anh mới có việc làm sớm, còn không, anh phải chờ một thời gian. Anh đã gởi bảy, tám thư cho những nơi tuyển dụng, và đang chờ hồi âm những ngày sắp tới đây. Chính vì lẽ đó mà mấy hôm nay anh cứ ở cạnh điện thoại, chờ cuộc gọi từ một trong những người tuyển dụng đó, không dám đi đâu, trừ trường hợp khẩn cấp. Tuy nhiên, nếu Ngô Lệ Thường yêu cầu anh đưa cô đi xem phim thì anh không thể có lựa chọn nào khác, nhất thiết anh phải đi thôi. Đã năm giờ kém năm rồi, anh phải vội lên để khỏi đến trễ, nếu không Ngô Lệ Thường sẽ giận. Vậy là anh vội vàng mở cửa, rồi chiếc cổng sắt, và rồi...
     Chuông điện thoại reo lần nữa.
     Nghĩ rằng đây có thể là cuộc điện thoại về việc làm mà mình đang chờ, anh quay vào vội vàng trả lời.
     - Allô!      
     Anh nghe một giọng phụ nữ:
     - Chú có nhà không ạ?
     - Ai?
     - Chú.
     - Không có chú nào ở đây.
     - Thế thì cô có nhà không?
     - Chị gọi số nào vậy?
     - 39 57 ...
     - Có phải ở Cửu Long?
     - Vâng.
     - Chị gọi nhầm số, đây là Hong Kong.

     Anh mạnh tay gác máy, vội vàng mở cửa, rồi chiếc cổng sắt, và khi bước ra ngoài rồi lại quay trở vào đóng cửa, bước vội đến thang máy để xuống đường, nhanh chân đi về hướng trạm xe buýt, lòng thanh thản. Khi còn cách khoảng năm mươi mét, anh nhìn thấy một chiếc xe buýt lao nhanh đến, và, không kiểm soát được tốc độ, đâm vào trạm dừng, cán phải một bà già và một bé gái, nghiến bẹp hai người.


THÂN TRỌNG SƠN
Dịch theo bản tiếng Pháp của Brigitte Duzan
( Nguồn : www.chinest-shortstories.com )

CÁI ĐUÔI

Truyện ngắn

Uông Tăng Kì
( nhà văn Trung Quốc, 1920 - 1997 )


         Sinh năm 1920 tại Cao Bưu, tỉnh Giang Tô, tiếp thu nền giáo dục truyền thống, nhưng sớm có xu hướng thiên về khoa học tự nhiên - toán, lý, hoá, tự tìm hiểu thơ ca, chịu khó chép lại những bài thơ cổ đời nhà Tống, thường gợi nỗi buồn ly biệt, chủ đề mà Uông Tăng Kỳ thường nhắc đến trong truyện của mình sau này.
              Năm 1939, ông chuyển về Vân Nam, thi vào khoa Văn học Trung Quốc, Trường Đại học Liên hợp Tây Nam. Thời gian này, ông viết những truyện ngắn đầu tiên: " Tiểu học giáo đích chung thanh " ( Tiếng chuông trường tiểu học ) và " Phục cừu " ( Trả thù ). 
          Thời gian từ 1948 đến 1958, ông phụ trách biên tập cho 
nhiều tạp chí văn học - nghệ thuật ở Bắc Kinh, rồi chuyển sang viết kịch bản ca kịch, chuyên viết cho Đoàn Kinh kịch Bắc Kinh. 
        Uông Tăng Kỳ được nhắc đến nhiều nhất như một tác giả truyện ngắn, nổi tiếng nhất là " Thụ giới" , " Đại náo ký sự " ( Giải truyện ngắn xuất sắc năm 1981 ), " Tuế hàn tam hữu ". Không khí truyện của Uông Tăng Kỳ là hoài niệm quá khứ, nhắc đến những lễ hội truyền thống, nghi thức tôn giáo, sinh hoạt đời thường của người dân..., báo hiệu khuynh hướng " tầm căn văn học " ( tìm về nguồn ) .


     Cố vấn về nguồn nhân lực Hoàng là một nhân vật rất thú vị. Thực vậy, xí nghiệp không hề có cái chức danh kỳ lạ này, " cố vấn về nguồn nhân lực  ", đơn giản chỉ vì ông ấy đã công tác quá nhiều năm ở phòng nhân sự nên biết rõ hết đường tơ kẽ tóc, hơn nữa, hai năm trở lại đây, ông đã già đi, sức khoẻ suy giảm, ông thường than van đủ thứ bệnh tật, lại cao huyết áp, và ông đã đề nghị để chỉ làm cố vấn, do phần lớn vấn đề người ta thường tham khảo ý kiến ông đều liên quan đến nhân sự, nên mọi người gọi ông là cố vấn về nguồn nhân lực . Ban đầu có vẻ như chỉ là một biệt hiệu, nhưng rồi nghe mãi lại thành ra một chức danh hoàn toàn chính thức. Khi nào ông có thể tránh, ông chẳng tham dự cuộc họp nào liên quan đến vấn đề nhân sự. Còn khi có mặt, có lúc ông lên tiếng, có lúc chẳng nói gì. Và khi ông phát biểu, nhiều người tỏ ra rất thích, có người không. Ông đọc đủ loại sách và thích kể chuyện. Ngay trong những cuộc họp quan trọng nhất ông cũng kể chuyện. Sau đây là một chuyện như thế.

     Trong xí nghiệp kia, anh kỹ sư tên Linh chuẩn bị được đề bạt chức kỹ sư trưởng. Tuy nhiên việc này chưa được sự đồng thuận của ban lãnh đạo, nhiều người tán thành, có người phản đối, và họp đi họp lại nhiều lần vẫn chưa đi đến thống nhất. Lý lẽ của những người tán thành thì không cần bàn, còn ý kiến những người phản đối có thể tóm tắt ở mấy điểm:
       1. Lý lịch gia đình xấu: gia đình tư sản.
     2. Quan hệ xã hội phức tạp, quan hệ với nước ngoài, có anh họ đang ở Đài Loan.
       3.  Có nhiều phát biểu hữu khuynh vào lúc có chiến dịch chống hữu khuynh.
       4.  Quan hệ quần chúng không tốt, hay phát biểu châm chọc...

      Sự phản đối mạnh nhất là từ một người tên là Đồng, trưởng phòng nhân sự, một kẻ dễ kích động, không thể lý luận chặt chẽ, hợp lẽ nên thường chỉ biết lặp lại mấy chữ: " dân trí thức! xì, trí thức! ", đỏ mặt tía tai.

       Ông cố vấn về nguồn nhân lực tham dự nhiều buổi họp mà không phát biểu ý kiến. Và bí thư chi bộ nói với ông: " Sao, ông Hoàng, cho chúng tôi biết ý kiến đi chứ!" Ông Hoàng thong thả, nói từ tốn:
    " Tôi xin kể hầu quý vị một câu chuyện. Xưa có người tên Nghệ Tử. Một hôm khi ngồi trên chiếc thuyền neo bên bờ sông, giữa đêm khuya, ông nghe tiếng khóc vọng lên từ dưới nước. Chú ý lắng tai nghe ông mới biết là đám tiểu dân dưới nước đang khóc. Ông hỏi lý do thì được trả lời: Long vương ra lệnh cho chúng tôi giết hết loài thuỷ dân nào có đuôi, vậy nên chúng tôi mới khóc. Nghe mấy lời đó  lòng  Nghệ Tử thấy thương cảm. Tuy nhiên khi nhìn gần hơn ông thấy có một con ếch cũng khóc. Ông bèn hỏi:  Sao chú cũng khóc? Chú đâu có đuôi!
      Và con ếch đáp: Vâng, nhưng tôi sợ là Long Vương biết được rằng có thời tôi là nòng nọc."


THÂN TRỌNG SƠN
Dịch theo bản tiếng Pháp của Brigitte Duzan
( Nguồn : www.chinest-shortstories.com )

Thơ Adonis

Thơ Adonis

Nhà thơ Lebanon - Syria

( 1930 -           )

 

       Nghe như cổ tích chuyện cậu bé Ali Ahmed Saïd Esber, con nhà nông dân vùng Al Qassabina, miền tây nước Syria: từ chỗ nhà nghèo, không được tới trường, sau có cơ hội đi học và đạt trình độ tiến sĩ; từ chỗ thuở nhỏ làm thơ gởi các báo nhưng không bài nào được đăng, sau lại là người sáng lập một tạp chí chuyên về thơ và trở thành " nhà thơ vĩ đại nhất còn sống của thế giới Á Rập" với bút danh Adonis.

       Mọi chuyện bắt đầu khi, ở tuổi mười bốn, được tin vị tổng thống đầu tiên của nước Cộng hoà Syria mới giành độc lập về thăm làng, cậu tìm mọi cách để đến đọc trước mặt tổng thống bài thơ mà cậu viết vào dịp này.  Sự tưởng thưởng tổng thống dành cho cậu ( theo đúng nguyện vọng ) là học bổng để vào học tại một trường của người Pháp ở Tartus. Đỗ tú tài, Adonis học tiếp đại học ở Damascus và tốt nghiệp cử nhân triết học năm 1954. Năm 1956, sau khi ở tù gần một năm vì tham gia vào một đảng phái đối lập, Adonis trốn sang Beirut, thủ đô nước Lebanon rồi trở thành công dân của nước này. Ông đỗ tiến sĩ năm 1973 và trở thành giáo sư văn họcÁ Rập tại Đại học Lebanon, giáo sư thỉnh giảng tại Đại học Damascus và nhiều trường đại học ở Pháp , Thuỵ sĩ và Mỹ. Tình  hình nội chiến ở Lebanon khiến ông phải rời bỏ xứ này và qua sống tại Pháp từ năm 1985.

              Tuy được giáo dục theo truyền thống Hồi giáo, Adonis sớm tiếp thu ảnh hưởng văn hoá phương Tây. Trong thời gian theo học đại học, ông tự học ngoại ngữ và đọc nhiều tác phẩm của Pháp. Ông đã dịch nhiều văn thơ kịch của các tác giả châu Âu, nhất là Pháp ( Baudelaire, Henri Michaux ...).

          Tình yêu đối với thơ ca của Adonis được cha truyền cho từ nhỏ và bút danh này ông ký vào bài thơ đầu tiên được đăng báo lúc 19 tuổi.Thơ của ông là một tổng hợp giữa sự làm mới của chủ nghĩa hiện đại và tính chất huyền bí của Á Rập cổ điển. Vừa là nhà thơ, ông cũng là nhà phê bình văn học, nhà lý thuyết thơ. Ông chủ trương: " Ngày nay, thơ đương đầu với một sự nguy hiểm không do tự chính nó mà do ngôn từ mà nó dẫn tới. Thơ bị che lấp bởi thứ ngôn từ đó. Bây giờ độc giả không đọc chính bài thơ nữa, mà đọc nhà thơ, đọc những thứ liên quan, những xu hướng của nhà thơ. Người ta đọc những gì mọi người phát biểu về nhà thơ và về thơ ca. Đối với nhà phê bình, nhà thơ trở thành một phương tiện để khẳng định sự lựa chọn, để giải bày những lý thuyết, chứ không để tiếp cận bài thơ như nó vốn là thế. Đây là thứ phê bình muốn giải mã thơ ca qua phát ngôn của mọi người. Sự phê bình đích thực hoàn toàn trái ngược hẳn, nó khám phá thế giới thông qua thơ ca. Nó đạt tới sức mạnh của chính ngôn ngữ không bằng phương tiện nào khác hơn chính thơ ca".

               Gần 70 năm sáng tác, Adonis đã xuất bản nhiều tập thơ giá trị, viết bằng tiếng Á Rập và được dịch sang nhiều thứ tiếng. Ngoài Giải thưởng Thơ ca Quốc gia Lebanon ( năm 1974 ), Adonis còn nhận được nhiều giải thưởng cao quý của các nước Nga, Bỉ, Pháp, Thổ Nhĩ Kỳ, đáng kể nhất là giải thưởng mang tên văn hào Goethe của nước Đức " về toàn bộ tác phẩm " của ông. Chỉ tiếc là giải Nobel Văn học chưa lần nào xướng tên Adonis tuy đã nhiều lần được đề cử, sơm nhất là từ năm 1988.

                Đối với Adonis, sứ mệnh của thơ ca trước sau vẫn là:

" Thơ ca làm cho  cuộc sống trên trái đất này tốt đẹp hơn, bớt phù phiếm, bớt khổ đau hơn. "

NHỮNG BÀI THƠ KHÔNG ĐỀ

Vào một đêm trăng tròn

Hãy thử chăm chú nhìn lên thiên hà

Bạn sẽ thấy nó là dòng sông

Với đôi tay bạn là sông nhánh

Và khuôn ngực là cửa sông.

---

Hôm nay bầu trời đã viết bài thơ

Bằng màu mực trắng

Và gọi tên là tuyết.

---

Giấc mơ của bạn trẻ lại

        trong khi bạn già đi

Giấc mơ lớn lên khi tiến bước

Về phía tuổi thơ.

---

Giấc mơ là con ngựa

Chở ta đến chốn xa

Mà không hề dịch chuyển.

---

Mây lang thang hoài cũng mệt

Nó ghé xuống con sông gần nhất

Để giặt áo

Mây vừa nhúng chân xuống nước

Thì chiếc áo rã tan

Và biến mất.

---

Đoá hồng bước ra khỏi giường

Cầm đôi bàn tay của ban mai

Để giụi mắt.

---

Hắn bước đi trên triền dốc mùa thu

Tựa vào cánh tay mùa xuân.

---

Bầu trời cũng khóc

Nhưng lau nước mắt

Bằng chiếc khăn quàng chân trời.

---

Khi cơn mệt đến

Gió trải tấm thảm không gian

Để nằm dài lên.

---

Làm sao diễn tả cho cây

Hương vị của trái

Cho chiếc cung

Công việc của sợi dây?

---

Như một bàn tay

Ánh sáng di chuyển

Trên thân thể của bóng tối.

---

Tôi ký hoà ước với mây

Để giải thoát cho mưa

Và ký hoà ước khác với gió

Để gió giải thoát

Cho mây và tôi.

---

Ký ức - căn nhà khác của mình

Nơi bạn chỉ có thể bước vào

Với thân thể đã trở thành

Hoài niệm.

---

Hắn khoả thân kia rồi

Chỉ còn khoác lên người

Những lời nói.

---

Hắn đã đóng cửa

Chẳng phải để giam nhốt niềm vui

Mà để giải thoát nỗi sầu.

---

Những giấc mơ ban đêm là những sợi chỉ

Ta lấy để đan dệt

Những chiếc áo của ban ngày.

---

Trong bụi bặm tôi chạm vào

Những ngón tay của gió

Trong cơn gió tôi đọc ra

Chữ viết của bụi bặm.

---

Gió thuyết giảng sự lặng im

Tuy vẫn nói không ngưng nghỉ.

---

Cây thích hát những bài ca

Mà gió không nhớ ra được.

---

Có đôi khi

Mặt trời không thể rọi sáng em

Thế mà ngọn nến lại soi tỏ.

---

Tôi đứng trước gương soi

Không phải để nhìn mình

Mà chỉ để tin chắc

Người tôi đang thấy đó

Đúng thực là chính tôi.

---

Mỗi lần tôi tự vấn

Tôi xẻ thân làm đôi

Tôi và một câu hỏi

Câu hỏi tìm câu trả lời

Và tôi tìm câu hỏi khác.

---

Hy vọng có những ngón tay

Chỉ gom nhặt

Những cánh bướm lụi tàn.

---

Ánh sáng không tự vệ

Ánh sáng tấn công

Hoặc đầu hàng.

---

Mây có những tư tưởng

Tia chớp làm chúng bật ra

Cơn sấm chuyển chúng đi xa.

( Trích dịch từ "Chạm vào ánh sáng", bản tiếng Phápcủa Anne Wack Minkowski )

TÌNH YÊU

Con đường và mái nhà đều yêu thương tôi

Người sống và người chết

Và cái chum đất sét đỏ trong nhà

Được nước yêu thương.

Người láng giềng yêu thương tôi

Cách đồng, sân đập lúa, ngọn lửa.

Cũng yêu thương tôi là những cánh tay lam lũ

Làm cho thế giới tốt đẹp hơn

Chẳng được tưởng thưởng gì cũng hân hoan.

Và những mảnh vương rải đây đó

Bứt ra từ lồng ngực còm cõi của anh tôi

Mảnh thịt da khuất sau những gié lúa mùa gặt

Tựa như những viên hồng ngọc

Còn đỏ hơn màu máu đỏ tươi.

Thần yêu thương sinh cùng lúc tôi ra đời

Yêu thương sẽ ra sao khi tôi không còn nữa?

CÂY SẦU MUỘN

Lá đổ ào rồi nằm yên trong rãnh sâu chữ viết

Mang theo đoá hoa sầu muộn

Trước khi ngôn từ trở thành

Âm vang

Giao hoan trong khoảng tối đen.

Lá lạc đường xoay tròn kiếm tìm mảnh đất mê say

Hết cánh rừng này sang cánh rừng khác

Mang theo đoá hoa sầu muộn.

HAI NHÀ THƠ

Giữa âm vang và tiếng động hai nhà thơ đang đứng

Người thứ nhất lên tiếng tựa như

Một mảnh trăng vỡ

Còn người kia lặng thinh như đứa trẻ con

Hằng đêm ngủ nằm ngoan

Trong đôi tay ngọn hoả sơn.

TẤM GƯƠNG CHO MỘT CÂU HỎI

Tôi đã hỏi và họ đã bảo tôi, cành cây

Phủ trong ngọn lửa là chim,

Họ bảo tôi rằng khuôn mặt tôi

Là những đợt sóng,

và khuôn mặt của thế giới là những tấm gương,

Ngọn hải đăng, nỗi buồn chàng thuỷ thủ.

Tôi đã tới, và thế giới trên đường tôi đi

Là mực, mỗi cử chỉ là một câu văn

Tôi không hay rằng giữa chúng ta

Có một chiếc cầu tên là "Tình Huynh đệ"

Tạo nên bằng những bước chân, lời tiên tri và ngọn lửa.

Tôi không hay rằng khuôn mặt tôi

Là con tàu lướt trong một tia lửa.

TẤM GƯƠNG CHO THẾ KỶ HAI MƯƠI

Một quan tài mang khuôn mặt đứa bé

Một cuốn sách được viết bên trong ruột một con quạ

Một dã thú cầm một đoá hoa lết về phía trước

Một hòn đá

Thở trong phổi một người điên.

              Chính là nó,

              Đó là thế kỷ hai mươi.

TẤM GƯƠNG CHO NHỮNG ÁNG MÂY

Những cánh chim

Nhưng bằng sáp

Và mưa rơi không phải là mưa

Đúng hơn là những con tàu

Chở những giọt nước mắt của chúng ta.

TẤM GƯƠNG CHO MỘT GIẤC MƠ

Hãy lấy giấc mơ của tôi,

May nó, khoác nó vào,

Như chiếc áo.

     Bạn đã làm hôm qua

     Ngủ trong đôi bàn tay tôi

     Dẫn tôi đi loanh quanh

     Quay vòng tôi như tiếng rên

     Trong những chiếc xe của mặt trời,

     Chim hải âu bay vút lên

     Phóng từ đôi mắt tôi.

HOANG PHÍ

Không có đường chân trời giữa chúng ta

Cây yêu thương là bụi bặm

Và đêm là toa tàu chở bước tôi đi

Chở hoang mạc về với chính nó.

Không có đường chân trời giữa chúng ta

Giờ khắc phơi bày không che đậy

Và cái chết của tôi là mảnh vải.

Người thừa kế của cát

Mang viên đá đen làm thực phẩm

Mặt trời là dòng nước và bóng mờ của nó.

TRẺ CON

Trẻ con đọc cuốn sách về hiện tại, và bảo,

Đây là thời điểm đang nở hoa

Từ trong lòng những phiến lá tơi tả.

Chúng viết,

Đây là thời điểm chúng ta nhận ra

Làm thế nào cái chết nuôi nấng trái đất

Và làm thế nào nước và nước phụ bạc nhau.

THÍ NGHIỆM

Vâng, tôi sẽ không ngủ

Tôi sẽ nghiên cứu những con đường này và hiểu được điều nhiều người đã biết

Vâng, tôi sẽ gia nhập đám đông này -

    Một bước, hai bước, ba ... /

      Một người chết, một cảnh sát

Một người chết, một cảnh sát

Một người chết, một cảnh sát... /

Và bạn sẽ không là người làm chứng chống lại chúng tôi.

Tôi đây rồi giữa đại dương ngôn từ

Những cánh buồm nổi trôi trên đỉnh

Và tôi hiểu tôi đang lặp lại điều mọi người từng nói

Và tôi hiểu tôi đang ngủ thiếp.

NHỮNG NHÀ THƠ

Không có nơi nào cho họ, _ họ sưởi ấm

Cơ thể trái đất, họ làm

Chìa khoá cho không gian _

          Họ không tạo ra

          Một dòng tộc      hay một mái nhà

          Cho những huyền thoại của mình.

Họ viết chúng

Như cách mặt trời viết lịch sử của nó.

Không có nơi nào...

TÌM KIẾM

/ ... Một con chim

Giương đôi cánh _ Phải chăng nó sợ

Bầu trời sẽ sập? Hay là sợ

Cơn gió là cuốn sách ẩn trong bộ lông?

      Cổ chim

      Chèn tới chân trời

      Và đôi cánh là chữ nghĩa

      Bơi lội trong mê hồn trận.

LỜI AI ĐIẾU ( dành cho cha tôi )

1.

Cha tôi là một ngày mai

Lềnh bềnh ập xuống chúng tôi

Là một mặt trời,

Và bên trên ngôi nhà chúng tôi mây bay lên.

Tôi yêu ông, một bí mật khó khăn bị chôn vùi

Một vầng trán lấm bụi.

Tôi yêu ông, những chiếc xương đang phân rã và bùn.

2.

Trên ngôi nhà chúng tôi, im lặng lan toả và tiếng khóc thầm trổi dậy

Và khi cha tôi nằm xuống

Một cánh đồng cạn kiệt, một con chim sẻ chạy trốn.

( Trích dịch từ Tuyển tập Thơ Adonis, bản tiếng Anh của Khaled Mattawa ).

THÂN TRỌNG SƠN

dịch và giới thiệu.

THƠ MALCOLM DE CHAZAL

Thơ MALCOLM DE CHAZAL

Nhà thơ Mauritius

( 1902-1981)

Sinh ra tại vùng đất từng là thuộc địa liên tiếp của Hoà Lan, Pháp và Anh cho đến khi giành lại độc lập - năm 1968 - và trở thành nước Cộng Hoà Mauritius ( tiếng Pháp là Maurice ), Malcolm de Chazal là một tác giả khác thường, kỳ lạ, độc đáo, thường được nhắc tới như một nhà tư tưởng, nhà văn, nhà thơ, hoạ sĩ.

       Mười sáu tuổi ông sang Mỹ học trung học và đại học, tốt nghiệp kỹ sư nông nghiệp chuyên ngành chế biến đường, sang Cuba làm việc trong ngành này, vài tháng sau trở về quê hương tiếp tục công việc. Năm 1937, ông bỏ nghề và chuyển sang làm công chức ngành viễn thông, thăng đến chức Thanh tra Thương mại và nghỉ hưu sớm vào năm 55 tuổi. Quá trình học tập, đào tạo và nghề nghiệp có vẻ như chẳng liên quan đến việc cầm bút, vậy mà sự nghiệp sáng tạo của ông trong suốt cuộc đời lại bay nhảy qua nhiều loại hình đa dạng, phong phú rất bất ngờ.

Ngôn ngữ chính thức của Mauritius là tiếng Anh ( cùng với các thứ tiếng créole, tiếng Pháp và tiếng Hindi ), nhưng ông sử dụng tiếng Pháp :  ông thuộc thế hệ thứ năm của một gia đình gốc miền Auvergne, nước Pháp, di cư sang đảo quốc này từ năm 1763.

         Không kể những bài viết đầu tiên ( trên báo và sau in thành sách ) về các vấn đề kinh tế, những sáng tác văn học của Malcolm de Chazal xuất hiện từ năm 1936 trên một tạp chí, trong đó đã sớm gây chú ý là nhận định:

"Dante thực là vĩ đại vì ông đã hiểu cáiđiều mà rất nhiều nhà văn không biết: rằng chữ nghĩa là những vật sáng tạo sống động. Ông có thể trộn lẫn, phân tích và xếp đặt chúng đúng vào vị trí, để từ đó tạo ra được sự hài hoà về âm thanh và hình ảnh, nhưng ông cũng không bao giờ quên rằng mỗi lời nói là một bản thể. Khi tôi viết " tinh tú" với sáu chữ cái, tôi không ghi ra những dấu hiệu khô chết. Chúng chứa đựng  một thực thể rõ ràng và hữu cơ. Mỗi lời nói là một ma lực của cuộc sống."

          Và có thể nói tuyên ngôn của ông về sứ mệnh của thi ca là:

" Với tư tưởng và sự ngẫu hứng luôn mạnh mẽ, nhà thơ hầu như lúc nào cũng là nhà tiên tri của thời đại mới".

           Năm 1940, ông xuất bản một tập sách nhỏ lấy nhan đề là Tư tưởng I, bao gồm 204 phát biểu ngắn gọn, chỉ vài ba dòng, mà ông gọi là Cách ngôn ( aphorisme ), và sau đó, từ 1942 đến 1947, ông tiếp tục công bố hàng nghìn câu Cách ngôn khác trong các cuốn Tư tưởng II, III, IV, V, VI. Đó là những ý nghĩ bất chợt mà thú vị về mọi đề tài, chẳng hạn như:

           - Chẳng có niềm vui sống nếu không có niềm vui yêu thương.

           - Tiếng cười là thứ thuốc khử trùng tốt nhất cho tâm hồn.

           - Phụ nữ khiến ta thành thi sĩ, trẻ con khiến ta thành triết gia.

           - Trong số các loại người điên khác nhau, thiên tài là những người điên tỉnh táo.

              Những năm đầu của thập niên 50 ( thế kỷ XX ), ông chuyển sang viết kịch,  chỉ có một vở được dàn dựng, vài ba vở được xuất bản, phần lớn thì về sau ông đốt hết.

              Ngẫu hứng sáng tạo của Malcolm de Chazal đẩy đưa đến việc viết truyện ngắn, truyện vừa, và cả tiểu thuyết nữa, nhưng ông không xuất bản tác phẩm nào.

Đến năm 56 tuổi, ông bắt đầu cầm cọ, dù trước đó ông không hề biết vẽ, cũng không tỏ ra có chút thiên hướng gì về ngành nghệ thuật này. Ông chuyên vẽ tranh màu bột và tranh màu nước, những nét vẽ  giống tranh của những hoạ sĩ phái hồn nhiên. Tại quê hương, ông nhiều lần triển lãm, trưng bày hàng trăm tác phẩm nhưng không bán được tranh nào. Vậy mà sau này, ông lại thành công khi tổ chức triển lãm tại Paris, Luân Đôn, Montréal, Grenoble, San Francisco, Dakar.

 

Tác phẩm của Malcolm de Chazal khó đến với độc giả trên thế giới vì ban đầu ông chỉ xuất bản tại quê hương, đảo quốc Mauritius với diện tích 1865 km2 và dân số chưa tới 1 200 000 người, mà có khi chỉ in mỗi cuốn 100 bản.  Có thể nói loại hình nghệ thuật khiến ông nổi tiếng nhất là thi ca và cũng phải chờ đến năm 1947 khi Nhà xuất bản Gallimard của Pháp in cuốn Sens plastique, rồi sau đó là các bài viết trên báo Le Figaro, với nhiều ý kiến khen ngợi, thậm chí cho rằng ông là một nhà thơ thiên tài, và xếp ông sánh ngang với những nhà thơ siêu thực đương thời. Thơ của ông là những bài rất ngắn, gần giống với cách ngôn, nhiều ẩn dụ, thường có màu sắc triết lý, đôi khi hài hước.

            Những bài dịch dưới đây, chọn rải rác trong các tập Sens plastique, Sens magique, Poèmes, dẫn theo trang recoursaupoeme.frvà các trang khác, tạm đặt tên là

MỘT TRĂM BÀI THƠ KHÔNG ĐỀ

( Những chữ số trước mỗi bài không mang ý nghĩa gì, chỉ tiện cho người đọc khi muốn tạm dừng lại để chiêm nghiệm, để tủm tỉm cười, để đồng cảm với một tác giả ở phương trời nào xa lắc mà trải lòng chia sẻ như với bạn tri âm ).

1.

Đá

Khi chết

Chẳng cần

Được chôn cất.

2.

Lửa

Đến chậm

Hoặc nhanh

Ánh sáng

Lúc nào cũng

Đúng giờ.

3.

Vàng

Là kim loại

Có đôi vai

Rộng nhất.

4.

Cầu vồng

Là

Cái đồng hồ

Không có

Nút lên giây.

5.

Ăn mặc

Với phụ nữ

Là cách

Tốt nhất

Để trò chuyện.

6.

Nước

Buông tà váy xuống

Khi mái chèo

Luồn qua.

7.

Mọi vật thể

Khi rơi

Đều

Làm dấu thánh.

8.

Trời nóng

Cơn mưa

Làm chiếc quần

Tụt xuống.

9.

Ngọn lửa

Than phiền

Vì

Củi

Không

Hiểu được nó.

10.

Chiếc bàn

Thiếp ngủ

Cuộc trò chuyện

Làm nó chán.

11.

Cái chết

Đến

Khi con người

Vắng mặt.

12.

Bạo lực

Khóc

Trên

Đống đổ nát

Của dịu dàng.

13.

Nước

Chẳng bao giờ

Khoả thân

Khi

Có người nhìn.

14.

Trái đất

Chưa bao giờ

Biết đến

Copernic.

15.

Trời nóng

Đến nỗi

Các loài hoa

Phải dùng đến

Sắc màu

Làm quạt.

16.

Con ong

Lúc rời

Nụ hoa

Bước ra

Dáng say khướt.

17.

Cơn giông

Là

Tiếng kêu

Hấp hối

Của ngọn lửa.

18.

Đêm

Lúc nào

Cũng đi ngủ

Khi có mặt

Ánh sáng.

19.

Những nét vẽ đầu tiên

Mang lại

Cho người

Khuôn mặt

Của ý tưởng.

20.

Bàn tay

Làm tổ

Để bắt lấy

Con chim.

21.

Con đường

Mòn

Không còn

Cảm thấy

Mỏi mệt.

22.

Vỉa hè

Dừng lại

Cứ mỗi lần

Có người

Ngang qua

Để nhìn

Con đường.

23.

Đường sá

Là

Vật duy nhất

Chẳng lãng phí

Thời gian.

24.

Đồng hồ

Là

Thời gian

Bị tháo rời.

25.

Tất cả những gì

Chuyển động

Đều là

Chiếc neo

Của không gian.

26.

Bóng tối

Là

Sức nặng

Của không gian.

27.

Số không

Chính là

Thủ phạm

Của cái

Nó không có.

28.

Mùa đông

Chỉ thấy lạnh

Khi mùa xuân

Gần đến.

29.

Khoảng không

Chẳng bao giờ

Ngừng

Rơi.

30.

Trái cây

Thuộc giống đực

Khi bày ra dĩa

Và giống cái

Khi ở trên cây.

31.

Vàng

Thành hà tiện

Khi

Chế biến làm

Nữ trang.

32.

Tật xấu

Là thứ

Biết vâng lời nhất

Trong số

Các bản năng.

33.

Chiếc gương soi

Là thời gian

Hay quên.

34.

Dòng sông

Chảy chậm hơn

Bờ.

35.

Trái đất

Rất đỗi

Ngạc nhiên

Vì sự đi nhanh

Của con rùa.

36.

Chiếc quạt đẹp nhất

Là cái miệng:

Nó mở ra

Ngay chính giữa.

37.

Chiếc máy

Mỏi mệt

Ngáy

Thời gian

Ngủ

Trong lòng nó.

38.

Chữ nghĩa

Là những chiếc

Bẫy ruồi

Con nhện

Là ý tưởng.

39.

Bom nguyên tử

Đã chọn

Im lặng

Làm mục tiêu.

40.

Ánh sáng

Thọc tay vào

Chiếc túi ban chiều

Và rút ra

Một ngôi sao.

41.

Nước

Sợ

Bị ướt

Và biến thành

Sương.

42.

Đen

Là ánh sáng

Bị chọc thủng.

43.

Ánh sáng

Chỉ thực sự

Khoả thân

Bên bờ nước.

44.

Chiếc gương soi

Không hề có

Trí nhớ.

45.

Không mùi hương nào

Còn trinh nguyên.

46.

Con nhện

Chết

Khi tưởng mình

Là ruồi.

47.

Duyên dáng

Chính là

Khoái cảm

Thường trực.

48.

Cái miệng

Của em bé

Là viên kẹo

Đầu tiên

Của nó.

49.

Mọi tai nạn

Xảy ra

Khi

Con đường

Đổi ý.

50.

" Không "

Chỉ đối lập

Với

" Có "

Trong những chuyện

Tiền bạc.

51.

Nếu không có

Lá

Thì muôn hoa

Đều cận thị.

52.

Mỗi

Con chim

Có màu sắc

Theo tiếng kêu.

53.

Rượu

Say

Người

Uống

Không đúng cách.

54.

Thời gian

Chỉ

Được coi trọng

Với những người

Chậm chạp.

55.

Màu xanh

Là

Sức nóng

Của mùa xuân

Và

Hơi lạnh

Của mùa hè.

56.

Con chim

Khi sợ hãi

Cảm thấy

Bị nhốt trong chuồng.

57.

Cái lưỡi

Là

Bộ phận

Trong cơ thể

Ta thấy

Quen thuộc nhất.

58.

Vàng

Giàu hơn

Khi ở cạnh

Ngọc

Và nghèo đi

Trước kim cương.

59.

Trọng lượng

Chỉ

Thấy khoẻ

Ở trong

Chiếc cân.

60.

Sương mù

Là chiếc dù

Không có gọng.

61.

Người

Càng uống

Rượu

Càng ngon.

62.

Lòng tự ái

Có

Những vết thương

Không rỉ máu.

63.

Cơn mưa

Đánh rơi

Chiếc thắt lưng

Trong làn sóng.

64.

Gió

Thấy

Bị hụt hơi

Khi bị

Tát tai.

65.

Chẳng có

Chút ngẫu nhiên nào

Cho

Thiên tài.

66.

Nàng có

Những bước đi

Khôn ngoan

Trên đôi chân

Điên cuồng.

67.

Ánh sáng

Ngủ đứng

Còn ban đêm

Ngủ mọi hướng.

68.

Mặt trời

Choàng

Quanh

Mặt trăng

Một đồng hồ đeo tay.

69.

Cảm giác

Cuối cùng

Của người bị treo cổ

Là ai đó

Lôi

Đôi chân của mình.

70.

Hơi thở

Ca hát

Trong nụ hôn.

71.

Tin tưởng

Là

Sự mỏi mệt

Của người sùng đạo.

72.

Ánh sáng

Tỉa lá dần

Khi

Những cánh hoa

Mùa thu

Rơi rụng.

73.

Nước biển

Lúc nào cũng

Kéo quần lên

Để nhảy qua

Tảng đá ngầm.

74.

Vật duy nhất

Không biết

Dạ dày của mình

Là không khí.

75.

Sự vuốt ve

Chỉ cảm nhận

Mùi hương

Trong da thịt

Trẻ con.

76.

Khi

Cơn gió

Thổi qua

Cỏ

Rạp người xuống

Để làm tình.

77.

Khi

Ấn vào bụng

Ngọn lửa,

Ánh sáng

Cười.

78.

Mọi viên gạch

Trong

Bức tường

Đều cảm thấy

Bị

Chôn sống.

79.

Nếu không khí

Không biến thành

Con bướm

Thì làm sao

Bướm bay được

Trong không khí?

80.

Sự cô đơn

Của những cái mông

Là địa ngục

Của đàn bà.

81.

Con mắt

Ngủ

Khi cái miệng

Nói quá nhiều.

82.

Trong buồn phiền

Con mắt

Làm tính trừ

Và cái miệng

Làm tính cộng.

83.

Nước

Đi chân trần

Ra tắm

Ngoài biển.

84.

Đêm nay

Mặt trăng

Ngủ không ngon

Những đám mây

Gây cho nó

Những ác mộng.

85.

Khoái lạc

Ở

Ngay trung tâm

Cơn gió xoáy

Của giác quan.

86.

Trên cửa kính

Con ruồi

Tự hỏi

Đâu là

Phía bên ngoài

Và phía bên trong

Của mọi vật.

87.

Tảng băng

Dưới thác

Chơi

Môn trượt nước.

88.

Khi trời mưa

Biển

Cứ tưởng

Đã sinh ra

Bãi biển.

89.

Chỉ có lửa

Mới có thể

Tự liếm

Vào mắt.

90.

Rễ cây

Nằm trên đất

Chạy lon ton

Như con chim.

91.

Bóng tối

Là

Chiếc va- li

Của không gian.

92.

Chiếc nhẫn

Tự xỏ ngón tay

Vào con mắt của mình.

93.

Người thợ giày đầu tiên

Là

Chiếc xương cá.

94.

Chiếc găng

Chộp lấy

Bàn tay

Khi

Ta mang nó vào.

95.

Vết thương

Cười

Vì đau đớn.

96.

Chiếc nệm

Chờ đợi

Người

Để

Ngủ.

97.

Nếu loài người

Làm tình

Tập thể

Ý nghĩa nụ cười

Sẽ ngừng

Mãi mãi.

98.

Con bò

Tưởng mình

Là ruồi

Khi

Bị ai chích.

99.

Khi sợ hãi

Khuôn mặt

Ứng xử

Như

Bàn tay.

100.

Đường chân trời

Chưa bao giờ

Biết

Thắt nơ.

THÂN TRỌNG SƠN

dịch và giới thiệu